مصوب نخستين کنگره سازمان ملل متحد درباره پيشگيري از جرم و رفتار با مجرمان که در سال ١٩۵۵ در ژنو تشكيل شد و با قطعنامه های (بيست و چهارم) c ۶۶٣ مورخ ٣١ ژوئيه ١٩۵٧ و ٢٠٧۶
(شصت و دوم) مورخ ١٣ مه ١٩٧٧ شوراي اقتصادي و اجتماعي به تصويب آن رسيد.
ملاحظات مقدماتي
١ هدف از اعلام مقررات زير توصيف مشروح نظامي نمونه از نهادهاي کيفري نيست. اين مقررات درصدد است، برمبناي اجماع کلي انديشه معاصر و عناصر ضروري کارآمدترين نظام هاي امروزي، فقط آنچه را که عموما به عنوان اصل و کار خوب در رفتار با زندانيان و اداره زندان ها پذيرفته شده، شرح دهد.
٢ با توجه به تنوع فراوان شرايط حقوقي، اجتماعي، اقتصادي و جغرافيايي جهان، آشكار است که امكان اجراي تمام اين مقررات در همه جا و هميشه وجود ندارد. با اين حال با علم به اين که در کل واجد حداقل شرايطي هستند که از طرف سازمان ملل متحد به عنوان شرايط مناسب پذيرفته شده است، مي توانند براي ترغيب و تحريك تلاشي مداوم به منظور غلبه بر دشواري هاي عملي در مسير اجراي آنها، مفيد باشند.
٣ به عبارت ديگر، اين مقررات مربوط به حوزه اي هستند که در آن انديشه ، مدام در حال رشد و تحول است . هدف از اجراي آنها جلوگيري از تجربه و تمرين نيست مشروط براين که با اصول مربوطه هماهنگ باشند و بخواهند هدف هايي را که از متن مقررات به صورت يك مجموعه ناشي مي شوند، تكميل کنند. با اين روحيه، مجاز شمردن انحراف از اين مقررات براي سرپرستي مر کزي زندان
هميشه قابل توجيه خواهد بود.
۴ ( ١) بخش اول اين مقررات به مديريت عمومي زندان ها مربوط مي شود، و در مورد همه دسته بندي هاي زندانيان، جنايي يا مدني، محاکمه نشده يا محكوم شده از جمله زندانيان مشمول «مقررات امنيتي» يا مقررات تاديبي که قاضي دستور داده قابل اجرا است.
(٢) بخش دوم شامل مقرراتي است که فقط در مورد دسته بندي هاي ويژه، که در هر قسمت پخش شده اند، قابل اجرا است. با وجود اين، مقررات تحت قسمت ب، که در مورد زندانيان محكوم شده قابل اجرا است، بايد به طور مساوي در مورد دسته بندي هاي زندانيان، که در قسمت هاي ب، ج و د پخش شده اند اجرا شود مشروط بر اين که با مقررات حاکم بر آن دسته بندي ها تضاد نداشته و به نفع آنها باشد.
۵ ( ١) اين مقررات درصدد اداره مديريت زندان ها براي جوانان مانند کانون هاي اصلاح و تربيت نيست بلكه به طور کلي بخش اول به طور يكسان در چنين زندان هايي قابل اجرا خواهد بود.
(٢) دسته بندي زندانيان جوان بايد شامل حداقل همه جواناني باشد که در حوزه دادگاه هاي نوجوانان قرار مي گيرند. به عنوان یك قائده و قانون، جوانان نبايد به زندان محكوم شوند.
بخش اول
مقررات داراي کاربرد عمومي
پايه اصول
۶ ( ١) مقررات زير بايد بي طرفانه اعمال شوند. در زمينه هاي نژاد، رنگ، جنسيت، زبان، دين، عقيده سياسي يا عقايد ديگر، منشا ملي يا اجتماعي، دارايي، ولادت يا موقعيت هاي ديگر نبايد تبعيض اعمال شود.
(٢) به عبارت ديگر، ضروري است به اعتقادات ديني و دستورهاي اخلاقي گروهي که زنداني به آن تعلق دارد احترام گذاشته شود.
ثبت
٧ ( ١) در هر جا که اشخاص زنداني هستند بايد دفترچه اي جلددار و صحافي شده با صفحات شماره دار موجود باشد که با ورود هر زنداني مشخصات زير در آن ثبت شود:
(الف) اطلاعاتي درباره هويت او؛
ب) دلايل توقيف و نهاد دستور دهنده؛
ج) روز و ساعت ورود وترخيص او.
(٢) هيچ شخصي را نميتوان بدون دستور بازداشت معتبر، که جزييات آن پيشتر در دفتر مربوطه ثبت شده باشد، در زندان پذيرفت.
جداسازي دسته ها
٨ دسته هاي گوناگون زندانيان بايد در زندان هاي جدا با بخش هاي جداگانه زندانها، با توجه به جنسيت، سن، سابقه جنايي، دليل قانوني براي بازداشت و ضرورت هاي رفتار با آنان نگهداري شوند. بنابراين،
الف) مردان و زنان تا حد امكان بايد در زندان هاي جداگانه نگهداري شوند؛ در زنداني که مردان و زنان را نگهداري مي کند تمام قسمت هاي اختصاص داده شده به زنان بايد کاملا جدا باشد؛
ب) زندانيان محاکمه نشده بايد جدا از زندانيان محكوم شده نگهداري شوند؛
ج) اشخاصي که به علت بدهكاري مالي زنداني شده اند و ساير زندانيان مدني بايد جدا از اشخاصي نگهداري شوند که به دليل جرم جنايي زنداني شده اند؛
د) زندانيان جوان بايد جدا از بزرگسالان نگهداري شوند.
محل خواب
٩ ( ١) جايي که محل خواب در داخل سلولهاي انفرادي يا اتاق ها است، هر زنداني شب ها بايد يك سلول يا اتاق داشته باشد. اگر، بنا به دلايل ويژه، مانند زيادي موقت تعداد زندانيان، براي مديريت مرکزي زندان استثنا قائل شدن در اين قاعده ضروري شود، خوابيدن دو زنداني در يك سلول يا اتاق کاري مطلوب نيست.
٢) جايي که از خوابگاه استفاده مي شود، خوابگاه ها بايد در اختيار زندانياني قرار گيرد که به دقت انتخاب شده اند تا براي همنشيني با يكديگر در آن شرايط مناسب باشند. شب ها، همآهنگ با ماهيت زندان، بايد نظارت منظم صورت گيرد.
١٠ همه محل هايي که براي استفاده زندانيان در نظر گرفته شده و به ويژه همه محل هاي خواب بايد از همه امكانات بهداشتي برخوردار باشند، توجه لازم به شرايط آب و هواي آن و به ويژه به مقدار هوا، حداقل مساحت کف، نور، گرما و تهويه مبذول شود.
١١ در همه جاهايي که لازم است زندانيان در آنها زندگي يا کار کنند،
الف) پنجره ها بايد آنقدر بزرگ باشند که زندانيان بتوانند با نور طبيعي مطالعه يا کار کنند و چنان ساخته شده باشند که امكان ورود هواي تازه را به اتاق فراهم سازند حتي اگر تهويه مصنوعي داشته باشند؛
ب) بايد نور مصنوعي کافي براي زندانيان فراهم شود تا بدون آسيب رسيدن به چشم مطالعه و کار کنند.
١٢ تاسيسات بهداشتي بايد کافي باشد تا همه زندانيان بتوانند هنگام ضرورت و به روشي تميز و مناسب، قضاي حاجت کنند.
١٣ تاسيسات کافي حمام و دوش بايد فراهم باشد تا هر زنداني بتواند و ملزم شود در دمايي متناسب با اقليم، به دفعاتي که براي بهداشت عمومي ، برحسب فصل و منطقه جغرافيايي، اما حداقل يك بار در هفته، در آب و هواي معتدل استحمام آند يا دوش بگيرد.
١٤ همه بخش هاي يك زندان که به طور منظم مورد استفاده زندانيان است بايد به طور مناسبي نگهداري و هميشه با دقت تميز شود.
بهداشت شخصي
١٥ زندانيان بايد ملزم شوند خود را پاکيزه نگهدارند، و به اين منظور بايد آب و وسايل توالت که براي بهداشت و پاکيزگي لازم است در اختيارشان گذاشته شود.
١٦ براي اين که زندانيان ظاهري خوب و متناسب باعزت نفس خود داشته باشند، امكان مراقبت درست از موي سر و ريش آنان بايد فراهم باشد و مردان بايد بتوانند به طور منظم ريش خود را اصلاح کنند.
پوشاك و وسايل و جاي خواب
١٧ ( ١) به هر زنداني که مجاز به پوشيدن لباس خاص خود نيست بايد مقداري لباس مناسب از نظر آب و هوا و بهداشت داده شود . چنين لباس هايي به هيچ وجه نبايد موجب اهانت يا تحقير ميز باشد.
٢) همه لباس ها بايد پاکيزه بوده و در شرايط مناسب نگهداري شود. لباس هاي زير بايد هر چند دفعه که براي حفظ بهداشت ضروري است، شسته شود.
٣)در شرايط استثنايي، هر بار که زنداني براي منظوري مجاز به بيرون از زندان برده مي شود، بايد به او اجازه داده شود لباس هاي متعلق به خود يا لباس هايي را که جلب توجه نمي کند، بپوشد.
١٨ اگر به زندانيان اجازه داده ميشود لباس متعلق به خود را بپوشند، براي انتقال لباس ها به زندان و تضمين پاکيزگي و مناسب بودن آنها بايد ترتيبات لازم داده شود.
١٩ به هر زنداني، مطابق با ضوابط محلي يا ملي، بايد تختخواب جداگانه، با رختخواب جدا و کافي پاکيزه و در شرايط خوب تحويل و به دفعات کافي تعويض شود تا پاکيزگي آن تضمين گردد.
غذا
٢٠ ( ١) مديريت زندان به هر زنداني بايد در ساعات معمول غذاي مقوي که براي سلامت و توانايي او کافي بوده، و کيفيت خوب داشته و به خوبي تهيه و سرو شود، تحويل دهد.
٢) آب آشاميدني بايد در دسترس هر زنداني، هر گاه که نياز داشته باشد، قرار داشته باشد.
ورزش و نرمش
٢١ ( ١) هر زنداني که به کار درهواي آزاد اشتغال ندارد، اگر هوا اجازه دهد، بايد هر روز حداقل يك ساعت نرمش مناسب در هواي آزاد داشته باشد.
٢) زندانيان جوان و زندانيان ديگر داراي سن و فيزيك مناسب، در طول دوره ورزش بايد تحت آموزش ورزشي و تفريحي قرار گيرند . به اين منظور تاسيسات و تجهيزات لازم بايد فراهم شود.
پزشكي خدمات
٢٢ ( ١) در هر زندان بايد حداقل يك پزشك با صلاحيت، با اطلاعاتي درباره روانپزشكي، در دسترس باشد . خدمات پزشكي بايد در رابطه نزديك با مديريت عمومي بهداشت جامعه يا کشور سازمان داده شود. اين خدمات بايد شامل خدمت يك روانپزشك براي تشخيص و در موارد مناسب، مداواي حالات نابهنجاري رواني باشد.
٢) زندانيان بيمار که نياز به مداواي تخصصي دارند بايد به موسسات تخصصي يا بيمارستان هاي عادي منتقل شوند. هر زندان که در داخل آن بيمارستان هست، تجهيزات، لوازم و وسايل پزشكي آن بايد براي مراقبتهاي بهداشتي و مداواي زندانيان بيمار مناسب و کارکنان آن آموزش هاي لازم ديده باشند.
٣)خدمات دندانپزشك با صلاحيت بايد در دسترس همه زندانيان باشد.
٢٣ ( ١) در زندان هاي زنان بايد مكان ويژه براي همه مراقبت ها و مداواي قبل و بعد از زايمان وجود داشته باشد . اقدامات لازم براي تولد نوزادان در بيمارستاني بيرون از زندان، هر گاه عملي باشد، بايد انجام شود. اگر کودکي در زندان به دنيا آيد، اين موضوع نبايد در گواهي تولد او ذکر شود.
٢) در جايي که نگهداري کودکان شيرخوار با مادران شان در زندان مجاز است، براي ايجاد شيرخوارگاه داراي کارکنان واجد شرايط، و اين که اين کودکان هنگامي که تحت مراقبت مادران خود نيستند، در کجا بايد نگهداري شوند، بايد اقدام لازم انجام شود.
٢٤ پزشك زندان پس از پذيرش هر زنداني بايد هر چه زودتر، آن طور که لازم است، با نگاهي به ويژه براي پي بردن به بيماري جسمي يا روحي و انجام کليه اقدامات ضروري؛ جداسازي زندانيان مشكوك به ابتلا به بيماری هاي عفوني يا مسري؛ توجه به نقص هاي جسمي يا رواني که ممكن است مانع از بازپروري شود، و تعيين توانايي جسمي هر زنداني براي کار، او را ببيند و معاينه کند.
٢٥ ( ١) پزشك زندان بايد مراقبت از بهداشت جسمي و رواني زندانيان را به عهده داشته باشد و بايد روزانه همه زندانيان بيمار، همه زندانياني که از بيماري شكايت دارند، و هر زنداني که توجه او به ويژه به او جلب ميشود، را ببيند.
(٢) پزشك زندان هرگاه متوجه شود سلامت جسمي يا رواني يك زنداني بر اثر حبس مداوم يا هر علت ديگر ناشي از حبس به حد زيان آوري تحت تاثير قرار گرفته يا خواهد گرفت بايد موضوع را به مدير زندان اطلاع دهد.
٢٦ ( ١) پزشك زندان بايد به طور مرتب مسائل زير را بازرسي و با مدير زندان درباره آنها مشورت کند:
(الف) کيفيت، کميت و آماده کردن و تحويل دادن غذا؛
(ب) بهداشت و پاکيزگي زندان و زندانيان؛
(ج) وضع دفع فاضلاب، گرما، نور و تهويه هواي زندان؛
(د) رعايت مقررات مربوط به تربيت بدني و ورزش، در مواردي که پرسنل فني مسوول اين فعاليت ها وجود نداشته باشد.
(٢) مدير زندان بايد به گزارش ها و توصيه هايي که پزشك زندان تسليم میکند و براساس مقررات ٢٥(٢) و ٢٦ رسيدگي کند، و در صورتي که با توصيه هاي ارائه شده موافق باشد، بايد گام هاي فوري براي عمل به آن توصيه ها بردارد؛ اگر اين توصيه ها در حوزه صلاحيت و توان او نباشد يا با آنها موافق نباشد، بايد بلافاصله گزارش خود و توصيه پزشك زندان را به نهاد بالاتر تسليم کند.
انضباط و مجازات
٢٧ انضباط و نظم بايد با قاطعيت حفظ شود، اما بدون محدوديت بيشتر از آنچه که براي حبس امن و زندگي اجتماعي داراي نظم لازم است.
٢٨ ( ١) هيچ زنداني درهيچ موقعيت انضباطي، نبايد در خدمت زندان به کار گرفته شود.
٢ ) به هر حال، اين امر نبايد مانع از انجام کارکرد درست نظام هاي مبتني بر خودگرداني شود، که براساس آن انجام فعاليتها يا مسئوليت هاي ويژه اجتماعي، آموزشي يا ورزشي، تحت نظارت، به زندانياني محول مي شود که براي مداوا به صورت گروه شكل گرفته اند.
٢٩ موارد زير بايد هميشه به وسيله قانون يا با نظارت نهاد صالح اداري تعيين شود.
الف) رفتار و کرداري که جرم انضباطي به حساب مي آيد؛
(ب) انواع و زمان مجازاتي که ممكن است اعمال شود؛
(ج) نهادي که صلاحيت تحميل و اعمال چنين مجازاتي را دارد؛
٣٠ ( ١) هيچ زنداني نبايد مجازات شود مگر براساس مفاد چنين قانون يا مقرراتي، و هيچ زنداني نبايد هرگز دو بار براي يك خلاف مجازات شود.
(٢)هيچ زنداني نبايد مجازات شود مگر اين که خلاف نسبت داده شده به او به اطلاع وي رسانده و فرصت مناسب براي دفاع به او داده شده باشد. نهاد ذيصلاح بايد بررسي کامل درباره اين موضوع به عمل آورد.
(٣) هر جا ضروري و عملي باشد بايد به زنداني اجازه داده شود به وسيله يك مترجم از خود دفاع کند.
٣١ تنبيه بدني، تنبيه با قرار دادن زنداني در سلولي تاريك، و کليه مجازات هاي بي رحمانه، غيرانساني يا تحقير آميز براي جرايم انضباطي بايد به کلي ممنوع شود.
٣٢ ( ١) هيچ زنداني نبايد از طريق حبس در فضاي بسته يا کاهش جيره غذايي مجازات شود مگر اين که پزشك زنداني را معاينه وکتبا گواهي کرده باشد که وي براي تحمل آن مناسب است.
(٢) اعمال هر مجازات ديگري که ممكن است سلامت جسمي و رواني زنداني را به خطر اندازد ممنوع است . در هيچ موردي چنين مجازاتي نبايد برخلاف اصول ذکر شده در ماده ٣١ يا انحراف از آن باشد.
(٣) پزشك زندان بايد هر روز زندانياني را که تحت چنين مجازات هايي هستند معاينه کند و در صورتي که براي سلامت جسمي يا رواني زنداني خاتمه دادن يا تغيير مجازات را ضروري تشخيص مي دهد، موضوع را به رئيس زندان توصيه کند.
ابزار و وسايل محدوديت
٣٣ از وسايل ايجاد محدوديت، مانند دستبند، زنجير، غل و زنجير، لباس هاي دست و پاگير و مهارکننده هرگز نبايد براي مجازات استفاده شود. علاوه بر اين از زنجير يا غل و زنجير نبايد به عنوان وسايل محدودکننده سود برد. ساير وسايل محدود کننده را در غير از شرايط زير نبايد به کاربرد:
(الف) به عنوان اقدام احتياطي هنگام انتقال زندانيان براي جلوگيري از فرار، مشروط بر اين که هنگام حضور زنداني در نهادي اداري يا قضايي آنها را بردارند؛
(ب) به دلايل پزشكي با نظارت پزشك زندان؛
(ج) به دستور مدير زندان، در صورتي که شيوه هاي ديگر کنترل موثر واقع نشود، به منظور ممانعت از لطمه زدن زنداني به خود يا به ديگران يا زيان وارد کردن به اموال؛ در چنين مواردي مدير زندان بايد بلافاصله با پزشك زندان مشورت کرده و به نهاد اداري مافوق گزارش دهد.
٣٤ مديريت مرکزي زندان بايد درباره الگوها و شيوه استفاده از وسايل محدود کننده تصميم بگيرد . از چنين وسايلي نبايد بيش از زماني که به شدت مورد نياز است، استفاده کرد.
دادن اطلاعات به زندانيان و گرفتن شكايات آنان
٣٥ ( ١) هنگام پذيرش هر زنداني بايد اطلاعات کتبي درباره مقررات مربوط به رفتار با زندانيان مشابه او، مقتضيات انضباطي زندان، روش هاي مجاز گرفتن اطلاعات و شكايت کردن، و کليه مسايل مشابه ديگر که ضروري هستند تا او را قادر سازند حقوق و تعهدات خود را درك کند و خود را با زندگي در زندان تطبيق دهد، در اختيار او گذاشته شود.
(٢) در صورتي که زنداني بيسواد باشد، اطلاعات فوق بايد به طور شفاهي به او منتقل شود.
٣٦ ( ١) هر زنداني بايد امكان داشته باشد در هر روز هفته تقاضاها يا شكايت ها را به مدير زندان يا نماينده مجاز او بدهد.
(٢)امكان طرح تقاضا يا شكايات به بازرس زندان ها هنگام بازرسي بايد وجود داشته باشد. زندانيان بايد امكان گفتگو با بازرس يا با هر مقام بازرسي کننده ديگر بدون حضور مدير يا ساير کارکنان زندان داشته باشند.
(٣)همه زندانيان بايد اجازه داشته باشند از طريق مجاري تصويب شده به مديريت مرکزي زندان، به نهاد قضايي يا ساير نهادهاي مربوطه، بدون محدوديت اما به شكل مناسب، تقاضا يا شكايت کنند.
(٤) به همه تقاضاها يا شكايات، مگر آنهايي که آشكارا بي معني و سطحي يا بی اساس باشند، بايد بلافاصله رسيدگي و بدون تاخير غيرضروري پاسخ داده شود.
تماس با دنياي خارج از زندان
٣٧ زندانيان بايد اجازه داشته باشند، تحت نظارت ضروري، با خانواده و دوستان خود در فواصل منظم از طريق نامه يا ملاقات حضوري ارتباط برقرار کنند.
٣٨ ( ١) زندانيان خارجي بايد تسهيلات معقول براي برقراري ارتباط با نمايندگان ديپلماتيك و کنسولي کشور خود داشته باشند.
(٢) زندانياني که تبعه کشورهاي فاقد نمايندگي ديپلماتيك يا کنسولي در کشور باشند و پناهندگان يا اشخاص فاقد کشور بايد از تسهيلات مشابه براي برقراري ارتباط با نماينده ديپلماتيك کشوري که حافظ منافع آنان است، يا هر مقام ملي يا بين المللي، که وظيفه او حمايت از چنين اشخاصي است، برخوردار باشند.
٣٩ زندانيان بايد با خواندن روزنامه ها، نشريات ادواري يا انتشارات ويژه زندان، راديو، سخنراني يا هر وسيله مشابه مجاز يا تحت کنترل مديريت زندان، به طور مرتب در جريان خبرهاي مهمتر قرار گيرند.
کتاب ها
۴٠ هر زندان بايد براي استفاده همه گروه هاي زندانيان، کتابخانه با کتاب هاي کافي سرگرمي و آموزشي داشته باشد و زندانيان بايد تشويق شوند از کتابخانه استفاده کامل ببرند.
دين
۴١ ( ١) اگر زندان تعداد کافي زنداني پيرو يك دين داشته باشد، نماينده اي باصلاحيت از آن دين بايد منصوب يا تاييد شو د . اگر تعداد زندانيان ايجاب کند و شرايط اجازه دهد، حضور نماينده فوق بايد برمبناي تمام وقت باشد.
(٢) نماينده اي با صلاحيت که براساس پاراگراف ( ١) منصوب يا تاييد شده باشد بايد مجاز باشد در زمان هاي مناسب مراسم منظم ديني انجام دهد و اين مراسم را به طور خصوصي نيز براي زندانيان هم دين خود به عمل آورد.
(٣) دسترسي به نماينده با صلاحيت هيچ ديني نبايد از هيچ زنداني دريغ شود.
۴٢ تا آنجا که عملي باشد، هر زنداني بايد اجازه داشته باشد نيازهاي زندگي ديني خود را با شرکت در مراسم ديني که در زندان به جا مي آيد و داشتن کتاب هاي ديني، اقامه و آموزش مذهب خود ارضا نمايد.
نگهداري وسايل زنداني
۴٣ ( ١) کليه پول، وسايل گرانبها، لباس و ساير لوازم متعلق به زنداني که براساس مقررات زندان مجاز نيست آنها را همراه داشته باشد، هنگام ورود او به زندان بايد در جايي امن در زندان نگهداري شود. فهرست وسايل زنداني بايد به امضا او برسد. براي نگهداري اين وسايل در شرايط خوب بايد اقدام شود.
(٢) هنگام آزادي زنداني، کليه اشيا و پول وي بايد به وي برگردانده شود جز مقداري از پول که مجاز بوده خرج کند يا وسايلي را که به خارج زندان فرستاده، يا بعضي از لباس هايي که به دلايل بهداشتي از بين بردن آنها ضرورت يافته است. زنداني بايد رسيد دريافت وسايل و پول برگردانده شده را امضا کند.
(٣) درباره هر مقدار پول يا وسيله که از بيرون براي زنداني فرستاده مي شود بايد به همين ترتيب رفتار شود.
(۴) اگر زنداني ماده مخدر يا دارو به زندان بياود پزشك زندان بايد درباره چگونگي استفاده از آنها تصميم بگيرد.
اطلاع دادن مرگ، بيماري، انتقال وغيره
۴۴ ( ١) به محض مرگ يا بيماري شديد يا جراحت جدي يك زنداني، يا انتقال او به جايي ديگر براي مداواي بيماري رواني، مديرزندان بايد بلافاصله به همسر زنداني، در صورتي که متاهل باشد، يا نزديكترين قوم و خويش او اطلاع دهد و در هر صورت بايد به هر شخص ديگري که پيشتر به وسيله زنداني معرفي شده، اطلاع دهد.
(٢) مرگ يا بيماري شديد هر قوم وخويش نزديك زنداني بايد بلافاصله به او اطلاع داده شود، در صورت بيماري جدي يك قوم و خويش نزديك، به زنداني بايد اجازه داده شود، هرگاه شرايط اجازه دهد، همراه مامور يا به تنهايي به عيادت او برود.
(٣) هر زنداني حق دارد خبر زنداني شدن يا انتقال خود به زنداني ديگر را بلافاصله به خانواده اش اطلاع دهد.
جابه جايي زندانيان
۴۵ ( ١) انتقال زندانيان به زنداني ديگر تا حد امكان بايد از ديد عموم پنهان باشد و اقدامات ايمني مناسب براي محافظت آنان از توهين، کنجكاوي و تبليغات به هر شكلي، انجام شود.
(٢) انتقال زندانيان در وسايل نقليه فاقد تهويه يا نورکافي، يا به هر طريقي که آنان را در معرض دشواري جسمي غيرضروري قرار دهد، بايد ممنوع باشد.
(٣) حمل و نقل زندانيان بايد با هزينه زندان باشد و شرايط يكسان براي تمامي آنان فراهم شود.
کارکنان زندان
۴۶ (١) مديريت زندان بايد پيش بيني هاي لازم را براي گزينش دقيق هر رده از کارکنان به عمل آورد، زيرا اداره درست زندان ها به درستكاري، انسانيت، توانايي حرفه اي و شايستگي شخصي آنان براي کار بستگي دارد.
(٢) مديريت زندان بايد پيوسته درصدد آگاه کردن و حفظ اين آگاهي در اذهان کارکنان زندان و مردم و متقاعد کردن آنان نسبت به اين امر باشد که اين کار خدمتي اجتماعي با اهميت بسيار است و به اين منظور از تمام وسايل لازم براي آگاه کردن مردم بايد استفاده شود.
(٣) براي تضمين تحقق هدف هاي فوق، کارکنان بايد براساس تمام وقت به عنوان ماموران حرفه اي زندان منصوب و کارمند دولت با امنيت شغلي بوده و فقط براساس رفتار خوب، کارآيي و آمادگي جسمي انتخاب شوند. حقوق کارکنان بايد براي جذب و حفظ مردان و زنان مناسب کافي باشد؛ مزاياي شغلي و شرايط خدمت با توجه به ماهيت سنگين و طاقت فرساي اين کار بايد مناسب باشد.
۴٧ (١) کارکنان زندان بايد داراي ميزان آموزش و هوش کافي باشند.
(٢) به کارکنان پيش از شروع کار بايد دوره آموزشي درباره وظايف عمومي و اختصاصي کار آنان داده شود و آزمون هاي نظري و عملي را بگذرانند.
(٣) کارکنان پس از شروع کار و در طول خدمت بايد با شرکت در دوره هاي آموزشي حين خدمت که در فواصل مناسب تشكيل خواهند شد، دانش و توانايي حرفه اي خود را حفظ و بهتر کنند.
۴٨ تمامي کارکنان زندان بايد همواره چنان رفتار کنند و وظايف خود را انجام دهند که با کار خود و جلب احترام زندانيان براي هميشه روي آنان تاثير بگذارند.
۴٩ ( ١) در ميان کارکنان زندان، بايد تا حد امكان تعداد کافي متخصص از جمله روانپزشك، روانشناس، مددکار، معلم و مربي حرفه اي باشد.
(٢) امنيت شغلي مددکاران اجتماعي، معلمان و مربيان حرفه اي بايد به طور دائمي تضمين شده باشد و امكان کار مددکاران نيمه وقت يا داوطلب وجود داشته باشد.
۵٠ (١) مدير زندان براي انجام وظيفه خود از نظر شخصيت، توانايي اداري، آموزش مناسب و تجربه بايد صلاحيت کافي داشته باشد.
(٢) بايد تمام وقت خود را وقف وظايف رسمي خود کند و نبايد برمبناي کار پاره وقت استخدام شود.
(٣) بايد در ساختمان زندان يا در نزديكي آن ساکن باشد.
(۴) هنگامي که دو يا چند زندان تحت مديريت يك مدير باشد، مدير بايد از هر يك از آنها در فواصل مرتب ديدن کند. يك مقام مسئول ساکن در هر يك از اين زندانها بايد سرپرست هر يك از آنها باشد.
۵١(١) مدير، معاون او و اکثر کارکنان ديگر زندان بايد بتوانند به زبان بيشترين تعداد زندانيان، يا زباني که بيشتر آنان درك مي کنند، صحبت کنند.
(٢) هرگاه لازم باشد، بايد از خدمات مترجم استفاده شود.
۵٢(١) در زندان هايي که آنقدر بزرگ باشند که خدمت يك يا چند پزشك تمام وقت را ايجاب کنند، حداقل يكي از آنان بايد در ساختمان زندان يا در نزديكي آن سكونت داشته باشد.
(٢) در ساير زندان ها پزشك بايد هر روز از زندان ديدن و محل سكونت او به قدري به زندان نزديك باشد که بتواند در موارد اضطراري بي درنگ در زندان حضور يابد.
۵٣(١) در يك زندان براي زنان و مردان، آن قسمت از زندان که براي زنان در نظر گرفته شده بايد تحت رياست مامور مسئول زن باشد که حق نگهداري کليدهاي تمام آن قسمت زندان را داشته باشد.
(٢) هيچ يك از کارکنان مرد زندان نبايد وارد قسمت زنانه زندان شود مگر به همراه يك مامور زن.
(٣) فقط ماموران زن بايد مراقب و ناظر زندانيان زن باشند. اما اين امر مانع از انجام وظايف حرفه اي کارکنان مذکر، به ويژه پزشكان ومعلمان در زندان ها يا بخش هاي اختصاصي زنان در زندانها نخواهد شد.
۵۴ ( ١) ماموران زندان ها در روابط خود با زندانيان، جز در دفاع از خود يا در موارد تلاش براي فرار، يا مقاومت فيزيكي فعال يا غيرفعال نسبت به يك دستور مبتني بر قانون يا مقررات نبايد از زور استفاده کنند. ماموراني که به زور متوسل مي شوند نبايد بيش از زوري که کاملا ضروري است، استفاده کنند و بايد بلافاصله موضوع را به مدير زندان اطلاع دهند.
(٢) به ماموران زندان بايد آموزش فيزيكي ويژه داده شود تا بتوانند زندانيان پرخاشگر را مهار کنند.
(٣) کارکناني که مشاغلي دارند که آنان را در تماس مستقيم با زندانيان قرار مي دهد جز در شرايط استثنايي نبايد مسلح باشند. به علاوه کارکنان در هيچ شرايطي نبايد مسلح باشند مگر اين که آموزش استفاده از سلاح را ديده باشند.
بازرسي
۵۵ بازرسان واجد شرايط و با تجربه که به وسيله يك نهاد ذيصلاح منصوب شده باشند بايد به طور مرتب از زندان ها و خدمات جزايي بازرسي کنند. وظيفه آنان بايد به ويژه تضمين اين امر باشد که اين موسسات مطابق قوانين و مقررات موجود و به اميد اجراي هدف هاي خدمات جزايي و تاديبي اداره شوند.
بخش ٢
مقررات قابل اجرا براي دسته بندي هاي ويژه زندانيان
الف- زندانيان تحت محاکمه
اصول هدايت کننده
۵۶ از اين پس هدف نشان دادن روحيه اي است که نهادهاي جزايي بايد براساس آن اداره شوند و هدف هايي که بايد براساس اعلاميه صادر شده تحت نظارت مقدماتي شماره يك متن حاضر داشته باشند.
۵٧ حبس کردن يا اقدامات ديگر که باعث قطع ارتباط خلافكار با دنياي خارج شود، با همان واقعيت گرفتن حق آزادي اراده شخص با محروم کردن او از آزادي وي، اقدامي آزاردهنده است. بنابراين نظام زندان نبايد، به استثناي به عنوان لازمه جدا سازي موجه با حفظ انضباط، رنج ذاتي چنين موقعيتي را تشديد کند.
۵٨ هدف و دليل محكوميت زندان يا اقدامي مشابه براي محروم کردن شخصي از آزادي در نهايت، حفظ جامعه در برابر جرم است. به اين هدف فقط در صورتي مي توان دست يافت که از دوره حبس براي تضمين، تا حد امكان، اين امراستفاده شود که شخص خلافكار پس از بازگشت به جامعه نه فقط مشتاق بلكه قادر به ادامه زندگي بر مبناي پيروي از قانون و اتكا به خود باشد.
۵٩ به اين منظور، زندان بايد از کليه نيروها و اشكال درماني و ترميمي، آموزشي، اخلاقي، روحي و کمك هاي ديگر که مناسب و در دسترس هستند، بهره برداري کند و از آنها برحسب نيازهاي درماني فردي زندانيان استفاده نمايد.
۶٠ ( ١) نظام زندان بايد بكوشد هرگونه تفاوت بين زندگي در زندان و زندگي در آزادي را که ممكن است از مسئوليت زندانيان يا احترام لازم به حيثيت آنان به عنوان انسان بكاهد به حداقل برساند.
(٢) پيش از پايان محكوميت، بهتر است اقدام هاي لازم براي تضمين بازگشت تدريجي زنداني به زندگي در اجتماع انجام شود. به اين هدف شايد بتوان، برحسب مورد، با اجراي برنامه هاي پيش از آزادي زنداني در همان زندان يا محل مناسب ديگر، يا با آزادي آزمايشي تحت نوعي نظارت، که اجراي آن نبايد به پليس محول شود، بلكه بايد با کمك اجتماعي موثر ترکيب شود، دست يافت.
۶١ در رفتار با زندانيان نبايد بر جدايي آنان از اجتماع بلكه بر ادامه مشارکت آنان در زندگي اجتماعي تاکيد کرد. بنابراين، هر جا که ممكن باشد، از موسسات و کارگزاري هاي اجتماعي براي ياري به کارکنان زندان در زمينه انجام وظيفه بازپروري اجتماعي زندانيان کمك گرفته خواهد شد. مددکاران اجتماعي که مسئول انجام وظيفه حفظ و اصلاح تمامي روابط مطلوب زنداني با خانواده اش و با
کارگزاري هاي اجتماعي ارزشمند هستند، بايد با همه زندان ها درتماس باشند. براي حداکثر حمايت، متناسب با قانون و محكوميت، از حقوق مربوط به منافع مدني، حقوق تامين اجتماعي و ساير مزاياي اجتماعي زندانيان بايد گام هايي برداشته شود.
۶٢ خدمات پزشكي زندانها بايد در صدد تشخيص و درمان هر بيماري يا نقص جسمي يا رواني باشند که ممكن است مانع از بازپروري زنداني شوند. کليه خدمات ضروري دارويي، جراحي و مربوط به روانپزشكي بايد براي انجام اين هدف فراهم شود.
۶٣ ( ١) اجراي اين اصول نيازمند درمان انفرادي است و به اين منظور يك نظام انعطاف پذير طبقه بندي زندانيان در گروه هاي مختلف لازم است؛ بنابراين بهتر است چنين گروه هايي در زندان هاي جداگانه که مناسب مداواي هر گروه باشند، توزيع شوند.
(٢) لازم نيست اين زندان ها تدابير امنيتي يكساني براي همه گروه ها انجام دهند. بهتر است برحسب نيازهاي گروه هاي متفاوت، تدابير امنيتي متفاوتي انجام شود. زندان هاي باز، با توجه به اين حقيقت که در برابر فرار هيچ تدبير امنيتي فيزيكي انجام نمي دهند بلكه به انضباط ذاتي خود زندانيان متكي هستند، مناسب ترين شرايط را براي بازپروري زندانياني که با دقت گزينش شده اند، فراهم مي سازند.
(٣) بهتر است تعداد زندانيان در زندان هاي بسته چندان زياد نباشد که امكان برخورد انفرادي از بين برود. در بعضي از کشورها تلاش مي شود جمعيت چنين زندان هايي از ۵٠٠ نفر بيشتر نشود. در زندان هاي باز تعداد زندانيان بايد تا حدامكان کم باشد.
(۴) به عبارت ديگر، حفظ زندانهايي که آنقدر کوچك هستند که تاسيسات مناسب را نميتوان در آنها ارائه داد، مناسب نيست.
۶۴ با آزادي زنداني، وظيفه اجتماع پايان نمي يابد. بنابراين، بايد کارگزاري هاي دولتي يا خصوصي وجود داشته باشند که بتوانند به زنداني آزاد شده مراقبت هاي موثر بعد از آزادي به منظور کاهش تبعيض و پيشداوري عليه او و در راستاي بازپروري اجتماعي وي ارائه دهند.
رفتار
۶۵ منظور رفتار با اشخاص محكوم شده به زندان يا مجازات مشابه، تا آنجا که زمان محكوميت اجازه دهد، بايد ايجاد اراده گذران زندگي برمبناي پيروي از قانون و اتكا به خود پس از آزادي از زندان در آنان باشد و آنان را براي انجام اين کار آماده کند.
۶۶ ( ١) براي رسيدن به اين هدف ها، بايد از تمام وسايل مناسب، از جمله انجام مراسم ديني در کشورهايي که اين کار ممكن است، آموزش و پرورش، ارشاد و آموزش حرفه اي، مددکاري اجتماعي، مشورت براي کاريابي، رشد و تحول جسمي و تقويت شخصيت اخلاقي، برحسب نيازهاي فردي هر زنداني، با توجه به پيشينه اجتماعي و کيفري او، توانايي ها و قابليت هاي جسمي و ذهني او، طبع شخصي او، زمان محكوميت و اميدهاي او پس از آزادي استفاده کرد.
(٢) مدير زندان براي هر زنداني با محكوميت زماني مناسب، در سريعترين زمان ممكن پس از ورود او بايد گزارش ها ي کامل درباره همه مطالبي که به آنها در پاراگراف قبل اشاره شده، دريافت کند. چنين گزارش هايي بايد هميشه شامل گزارشي از پزشك، هر جا که ممكن باشد، روانپزشك متخصص، درباره شرايط جسمي و رواني زنداني نيز باشد.
(٣) اين گزارش ها و ساير اسناد مربوطه بايد در پرونده انفرادي نگهداري شود. اين پرونده بايد شامل آخرين اطلاعات بوده و محرمانه و طبقه بندي شده باشد و به روشي نگهداري شود که در صورت نياز، کارکنان مسئول بتوانند از آن استفاده کنند.
طبقه شخصي بندي و سازي
۶٧ هدف هاي طبقه بندي بايد به شرح زير باشد:
(الف) جدا کردن زنداني از زندانيان ديگري که، به علت سوابق کيفري يا ويژگيهاي بد خود، احتمال دارد تاثير بد برجاي بگذارند؛
(ب) تقسيم کردن زندانيان به گروه هاي متفاوت به منظور تسهيل رفتار با آنان با توجه به بازپروري اجتماعي آنان.
۶٨ از زندان هاي جداگانه يا قسمتهاي جداگانه يك زندان بايد تا حد امكان براي برخورد با گروههاي متفاوت زندانيان استفاده کرد.
۶٩ هر چه سريعتر پس از ورود و پس از بررسي شخصيت هر زنداني با زمان مناسب محكوميت، بايد برنامه اي براي رفتار با او با توجه به اطلاعات به دست آمده درباره نيازها، تواناييها و خلق و خوي شخصي او آماده شود.
امتياز
٧٠ به منظور تشويق رفتار خوب، ايجاد حس مسئوليت و تامين منافع و جلب همكاري زندانيان در رفتار با آنان؛ در هر زندان نظام هاي امتيازدهي مناسب براي گروه هاي متفاوت زندانيان و روش هاي رفتار بايد ايجاد شود.
کار
٧١ ( ١) کار در زندان نبايد ماهيت آزاردهنده داشته باشد.
(٢) همه زندانياني که دوره محكوميت خود را مي گذرانند براساس آمادگي جسمي و رواني خود، که پزشك زندان تعيين خواهد کرد، بايد ملزم به کار باشند.
(٣) امكان کار کافي با ماهيت مفيد براي مشغول نگهداشتن فعالانه زندانيان براي روز کاري عادي بايد فراهم باشد.
(۴) کار ارائه شده بايد تا حد امكان چنان باشد که توانايي زندانيان را براي تامين زندگي شرافتمندانه پس از آزادي حفظ يا بيشتر کند.
(۵)امكان آموزش حرفه اي کارهاي مفيد، به ويژه براي زندانيان جوان فراهم باشد تا بتوانند از اين راه سود ببرند.
(۶) در چارچوب حدود سازگار با گزينش حرفه اي و مناسب با متقضيات مديريت و انضباط زندان، زندانيان بايد قادر باشند نوع کاري را که مايلند انجام دهند، انتخاب کنند.
٧٢ ( ١) سازماندهي و روش هاي کار در زندان ها بايد تا حد امكان شبيه کار مشابه در خارج از زندان ها باشد تا زندانيان را براي شرايط زندگي حرفه اي عادي آماده کند.
(٢) به هر حال منافع زندانيان و آموزش حرفه اي آنان نبايد دستاويزي براي رسيدن به سود مالي از يك صنعت در زندان باشد.
٧٣ ( ١) صنايع و مزارع زندان ترجيحا بايد به طور مستقيم به وسيله مديريت زندان، و نه به وسيله مقاطعه کاران خصوصي، اداره شود.
(٢) هر جا که زندانيان براي انجام کاري استخدام شده باشند که تحت کنترل مديريت زندان نباشد، زندانيان بايد هميشه تحت نظارت کارکنان زندان باشند. اگر کار براي ادارات دولتي نباشد، مزدهاي عادي کامل براي چنين کاري، باتوجه به محصول کار زندانيان بايد به وسيله اشخاصي که کار براي آنان انجام ميشود، به مديريت زندان پرداخت شود.
٧۴ ( ١) اقدامات احتياطي مشابه آنچه که براي محافظت از امنيت و سلامتي کارکنان آزاد انجام ميشود بايد در زندا نها به عمل آيد.
(٢)براي بيمه و پرداخت خسارت به زندانيان در برابر صدمات صنعتي، از جمله بيماري هاي ناشي از کار، براساس شرايط برابر با آنچه قانون براي آارآنان آزاد در نظر گرفته، بايد اقدام شود.
٧۵ ( ١) حداکثر ساعات کار روزانه و هفتگي زندانيان بايد به وسيله قانون يا براساس مقررات مديريت زندان، با در نظر گرفتن مقررات و عرف محلي در مورد استخدام کارکنان آزاد، تعيين شود.
(٢) بايد يك روز براي استراحت در هفته و زمان کافي براي آموزش و ساير فعاليت هايي که انجام آنها به عنوان بخشي از مداوا و بازپروري زندانيان لازم است، در نظر گرفته شود.
٧۶ ( ١) بايد روشي براي پرداخت منصفانه مزدکار زندانيان وجود داشته باشد.
(٢) براساس اين روش زندانيان بايد اجازه داشته باشند حداقل بخشي از درآمدهاي خود را براي تهيه کالاهاي مجاز براي استفاده خود صرف کنند و بخشي از درآمدشان را براي خانواده خود بفرستند.
(٣) در اين روش بايد پيش بيني شود بخشي از درآمدها به وسيله مديريت زندان در صندوق پس انداز حفظ شود تا هنگام آزادي در اختيار زنداني گذاشته شود.
آموزش و تفريح
٧٧ ( ١) براي آموزش بيشتر همه زندانياني که قادرند از آموزش سود برند، از جمله آموزش ديني در کشورهايي که اين کار امكان دارد، بايد پيش بيني هاي لازم انجام شود. آموزش بيسوادان و زندانيان جوان بايد اجباري باشد و مديريت زندان توجه ويژه به آن مبذول کند.
(٢) تا آنجا که عملي باشد، نظام آموزش زندانيان بايد با نظام آموزشي کشور يكسان باشد تا زندانيان بتوانند پس از آزادي بدون دشواري به آموزش خود ادامه دهند.
٧٨ امكان انجام فعاليت هاي تفريحي و فرهنگي بايد در همه زندان ها براي کمك به بهداشت رواني و جسمي زندانيان فراهم شود.
روابط اجتماعي و مراقبت هاي بعد از آزادي
٧٩ براي حفظ و بهبود روابط مطلوب بين زنداني و خانواده اش که به نفع دو طرف باشد بايد توجه ويژه مبذول شود.
٨٠ از ابتداي محكوم شدن زنداني ملاحظاتي را بايد براي آينده او پس از آزادي در نظر داشت و او را تشويق و ياري کرد تا چنين روابطي را با اشخاص يا سازمان هاي خارج از زندان حفظ يا برقرار کند تا بهترين منافع خانواده او و بازپروري اجتماعي خود او تامين شود.
٨١ ( ١) سرويس ها و سازمان ها، اعم از دولتي يا غيردولتي، که به زندانيان آزاد شده کمك مي کنند تا خود را دوباره در اجتماع تثبيت کنند، تا آنجا که ممكن و ضروري است، بايد اطمينان حاصل کنند اسناد و اوراق شناسايي کافي در اختيار زندانيان آزاد شده قرار داده شود، خانه و کار مناسب داشته باشند، با توجه به شرايط آب و هوا و فصل، لباس کافي و مناسب داشته باشند، و از امكانات کافي براي رسيدن به مقصد خود و ادامه حيات در دوره بلافاصله پس از آزادي برخوردار باشند.
(٢) نمايندگان مجاز چنين سازمان هايي بايد دسترسي لازم به زندان و زندانيان داشته باشند و از شروع محكوميت زنداني در مورد آينده او مورد مشورت قرار گيرند.
(٣) بهتر است فعاليت هاي چنين سازمان هايي تا حد امكان متمرکز يا هماهنگ شده باشد تا بهترين استفاده از تلاش هاي آنها تضمين شود.
ب – زندانيان ديوانه و از نظر رواني غيرطبيعي
٨٢ ( ١) اشخاص ديوانه نبايد در زندان نگهداري شوند و بايد ترتيب انتقال هر چه سريعتر آنان به موسسات رواني داده شود.
(٢) زندانيان ديگري که از ساير بيماري ها يا اختلالات رواني رنج مي برند بايد در موسسات تخصصي تحت مديريت کادر پزشكي معاينه و مداوا شوند.
(٣) چنين بيماراني در طول اقامت در زندان بايد تحت نظارت ويژه پزشك باشند.
(۴) سرويس پزشكي يا روانپزشكي زندان بايد امكان مداواي رواني کليه زندانيان ديگري را که نياز به چنين درماني دارند، فراهم سازد.
٨٣ بهتر است، با همكاري سازمان هاي مربوطه، براي تضمين تداوم مداواي رواني زنداني پس از آزادي و ارائه مراقبت هاي اجتماعي رواني پس از آزادي، در صورت لزوم اقداماتي انجام شود.
ج زندانيان تحت بازداشت يا در انتظار محاکمه
٨۴ ( ١) در اين متن از اين به بعد به اشخاصي که به دليل اتهام کيفري دستگير يا زنداني شده اند، و در بازداشت پليس يا زندان هستند اما هنوز محاکمه و محكوم نشده اند به عنوان «زندانيان محاکمه نشده » اشاره خواهد شد.
(٢) اصل براين است که زندانيان محاکمه نشده بيگناه هستند و با آنان بايد به عنوان افراد بي گناه رفتار شود.
(٣) اين زندانيان، بدون تغيير در مقررات حقوقي مربوط به محافظت از آزادي فردي يا تجويز رعايت اين روند در قبال زندانيان محاکمه نشده، بايد ازشرايطي ويژه برخوردار شوند که در مقررات زير فقط الزامات اساسي آن توصيف شده است.
٨۵ ( ١) زندانيان محاکمه نشده بايد جدا از زندانيان محكوم شده نگهداري شوند.
(٢) زندانيان محاکمه نشده جوان بايد جدا از زندانيان بزرگسال و در اصل در زندان هاي جدا نگهداري شوند.
٨۶ زندانيان محاکمه نشده بايد به تنهايي در اتاق هاي جدا، با رعايت رسوم متفاوت محلي با توجه به آب و هوا بخوابند.
٨٧ در چارچوب محدوديت هاي منطبق با نظم مطلوب زندان، زندانيان محاکمه نشده، اگر بخواهند، ميتوانند غذاي خود را با هزينه خود، يا از طريق مديريت زندان يا به وسيله خانواده يا دوستان خود از خارج از زندان تهيه کنند. در غير اين صورت مديريت زندان بايد غذاي آنان را تامين کند.
٨٨ ( ١) زنداني محاکمه نشده بايد اجازه داشته باشد لباس شخصي خود را، اگر تميز و مناسب باشد، برتن کند.
(٢) اگر لباس زندان را بپوشد، لباس بايد متفاوت با لباس زندانيان محكوم شده باشد.
٨٩ به زنداني محاکمه نشده بايد هميشه امكان کار کردن پيشنهاد داده شود، اما نبايد مجبور به کار کردن باشد . اگر کار کردن را انتخاب کند، بايد براي کارش مزد بگيرد.
٩٠ زنداني محاکمه نشده بايد اجازه داشته باشد با هزينه خود يا هزينه شخص ثالث کتاب، روزنامه، متون مكتوب ديگر و ساير وسايل سرگرمي که با مصالح اجراي عدالت و امنيت و نظم مطلوب زندان سازکار باشد، تهيه کند.
٩١ زنداني محاکمه نشده حق دارد درصورت لزوم و به شرط داشتن توانايي پرداخت هزينه ها مورد معاينه و مداواي پزشك يا دندانپزشك خاص خود قرار گيرد.
٩٢ به زنداني محاکمه نشده بايد اجازه داده شود بازداشت خود را بلافاصله به خانواده خود اطلاع دهد و کليه تسهيلات معقول براي ارتباط با خانواده و دوستانش، و براي پذيرفتن آنان در زندان، فقط مشروط به رعايت محدوديت ها و نظارت لازم براي مصالح اجراي عدالت و امنيت و نظم مطلوب زندان، به او داده شود.
٩٣ زنداني محاکمه نشده بايد اجازه داشته باشد براي دفاع از خود متقاضي کمك حقوقي رايگان، از هر جا که چنين کمكي وجود داشته باشد، شود، و مشاور حقوقي او به منظور دفاع از وي و تهيه و ارائه دستورالعمل هاي محرمانه به او با وي ديدار کند. براي اين نيات،اگر بخواهد بايد وسايل براي نوشتن در اختيارش گذاشته شود. گفتگو بين زنداني و مشاور حقوقي او بايد در معرض ديد يك مامور پليس يا زندان، اما نه در حوزه شنوايي آنان، انجام شود.
د- زندانيان مدني
٩۴ در کشورهايي که قانون، زنداني کردن اشخاص را براي بدهي، يا با دستور دادگاه براساس اقامه دعوي غيرجنايي مجاز مي داند، اشخاصي که به اين دلايل زنداني مي شوند، نبايد تحت هيچ محدوديت يا شدت عمل بيشتر از آنچه که براي تضمين بازداشت امن و نظم سودمند لازم است، قرار گيرند. رفتار با آنان نبايد نامناسب تر از رفتار با زندانيان محاکمه نشده باشد، جز اين که آنان ممكن است احتمالا ملزم به کار کردن باشند.
ه – اشخاصي که بدون اتهام توقيف يا زنداني شده اند
٩۵ بدون تاثيربرمفاد ماده ٩ » ميثاق بين المللي حقوق مدني و سياسي» به اشخاصي که بدون اتهام، توقيف يا زنداني شده اند بايد همان حمايتي اعطا شود که تحت قسمت اول و قسمت دوم بخش ج اعطا شده است. مفاد مربوطه قسمت دوم، بخش الف، نيز بايد هرجا که استفاده از آنها ممكن است موجب نفع اين گروه ويژه از افراد تحت بازداشت شود، به اجرا درآيد مشروط بر اين که هيچ اقدامي به نشاني اين که بازآموزي يا بازپروري به هيچ وجه براي اشخاصي که به هيچ خلاف جنايي محكوم نشده اند، مناسب
نيست، به عمل نيايد.
برگرفته از تارنمای مرکز اطلاعات سازمان ملل – تهران