وضعیت زرتشتیان ایران در پیش از انقلاب

نظر دکتر فرهنگ مهر، رئیس پیشین دانشگاه پهلوی در مورد وضعیت زرتشتیان ایران در پیش از انقلاب : در”دوران پهلوی” که کشور در راه مدرنیسم می رفت، “زرتشتیان” هم توانستند از انزوا بیرون آیند و در فعالیت های اقتصادی و اجتماعی و اداری، مشارکت نمایند.

در”دوران پهلوی”، زرتشتیان با وجود كمی عده، در آبادانی و سازندگیِ “ایران” سهم مهمی به عهده گرفتند .

نخستین بانكدار مدرن، بنیادگذار آبیاری نوین، و پدر شهرسازی نوین در”ایران”، زرتشتی بودند.

در شماری از شهرها، زرتشتیان اولین كارخانه-یِ برق و تلفن را دایر كردند.
آموزشگاه هایِ (مدارس) زرتشتیان در تهران، یزد و كرمان، از برجسته ترین آموزشگاه ها بوده، و زمانی شمارِ (تعداد) آموزشگاه هایِ “زرتشتیان در یزد” از شمار آموزشگاه هایِ دولتی، بیشتر بود.

سهم زرتشتیان در فرهنگ و بهداشت ایران، به نسبت جمعیت، بر اكثریت فزونی داشت.

در بین ” زرتشتیان ایران “بی سواد وجود نداشت، و زرتشتیان به نسبت جمعیت، بیشترین شمار پزشك، مهندس و استاد دانشگاه را به میهن خود “ایران” دادند.

نخستین “غیر مسلمانان ایرانی” كه به مقام معاونت نخست وزیری، معاونت وزارت، سپهبدی، و ریاست دانشگاهی رسیدند، زرتشتی بودند.

………………….

دکتر فرهنگ مهر:

در سنجشِ موقعیتِ زرتشتیان در “نظام شاهنشاهی” با “جمهوری اسلامی”، زرتشتیان حقوق شهروندیِ برابر با مسلمانان {در دوران پهلوی} نداشتند، ولی از خیلی جهات تا آنجا که با قانون اساسی{مشروطه} مغایرت نداشت، از حقوقِ مذهبی، مدنی، و سیاسی برخوردار بودند.

در “نظام شاهنشاهی”، زرتشتیان حق داشتند پرستشگاههایِ نوین (جدید) بسازند، بنیادها و نهادهایِ فرهنگی خود را اداره کنند، و از دیدِ (لحاظ) احوال شخصی، پیروِ (تابع) قانون هایِ مذهبی خود باشند.

در “نظام اسلامی”، زرتشتیان حق ندارند آدریانِ نوینی (جدیدی) بسازند، و تنها می توانند آدریان هایِ موجود خود را بازسازی(تعمیر) کنند.

از دیدِ حقوق دینی، در”جمهوری اسلامی” چند سال پیش قانونی از مجلس گذشت، که اگر یک نفر”زرتشتی” در خانواده ای اسلام آورد!!!، پس از درگذشتِ پدر و مادرش، همه-یِ ارث آنها به آن “فرد مسلمان شده” می رسد، و برادران و خواهرانِ زرتشتی او از ارث محروم می شوند.

باهمه-یِ کوششی که برای لغو این قانون بکار برده ایم، نتیجه ای نگرفته ایم.

در زمان رضا شاه، قانونی از مجلس گذشت که اقلیتهای مذهبی {زرتشتیان} از لحاظ احوال شخصی، پیمان زناشویی (ازدواج)، جدایی (طلاق)، ارث و وصیت، تابع احوال شخصی خود از دیدِ حقوق دینیِ شان هستند.

شنیده ایم که آموزشگاه هایِ اشودادِ (مدارسِ وقفیِ/موقوفه-یِ) زرتشتیان، که خودِ “زرتشتیان” سازنده و وقف کننده-یِ آنان هستند و تا امروز اداره می کردند را اکنون “وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی” اداره می کند، و ” انجمن زرتشتیان” حق ندارد پس از ساعت هایِ کاری آموزشگاه، از آنها برای آموزه هایِ (تعلیماتِ) دینیِ جوانان زرتشتی استفاده کند. این، زیرپاگذاشتن و دستیازی (تخطی و تجاوز) به حقوق مالکیتِ زرتشتیان است.

از دید حقوق مدنی، زرتشتیان پیش از حکومت اسلامی و در “نظام شاهنشاهی”، فرماندار داشتند و در انجمنهای ایالتی و ولایتی و خانه های انصاف انتخاب می شدند، که در” نظامِ جمهوری اسلامی” نمی توانند.

از دیدِ سیاسی، ما “زرتشتیان” معاون نخست وزیر، معاون وزارتخانه، مدیر کل و…و.. داشتیم و اکنون نداریم.

از دیدِ نظامی، ما “زرتشتیان” سپهبد ، چند سرتیپ و سرهنگ داشتیم، که اکنون نداریم.

……………………..………………….

پرسش از دکتر فرهنگ مهر: چه مقام ها و چه نشان هایی را به عنوان یک “ایرانی غیر مسلمان” {زرتشتی} برای اولین بار دریافت کرده اید؟

دکترفرهنگ مهر در پاسخ چنین گفته اند:

مقام ها:

(یک) مدیریت کل.

(دو) معاونت وزارتخانه.

(سه) معاونت کل، که برای من ساختند، زیرا به عنوان “زرتشتی “نمی توانستند مرا وزیر کنند، و من حاضر نبودم “دین خودم” را به مقام بفروشم.

(چهار) معاون نخست وزیر.{دوران زنده یاد هویدا}

(پنج) فَرنشینی/ سرپرستیِ (ریاست) دانشگاه پهلوی شیراز.

و همه-یِ این مقام ها با فرمان شاه {شادروان شاهنشاه آریامهر} صادرشد.

نشان ها:

(یک) نشان درجه یکِ “همایون” یا حمایل، که فقط به وزیرانِ دولت شاهنشاهی ایران و بعضی از سفیران داده می شد، به من در مقام نخستین رییس دانشگاهِ غیرمسلمانِ {زرتشتی} ایرانی، داده شد.

(دو) نشان درجه دوِ “تاج”، که در هر زمان فقط 60 نفر در ایران می توانستند داشته باشند.

(سه) نشان درجه یکِ همکاری ارتش.

(چهار) نشان درجه یکِ کار.

(پنج) نشان درجه یک آبادانی و مسکن.

(شش) نشانهای جشنهای 2500 ساله-ی شاهنشاهی و تاجگذاریِ {شاهنشاه آریامهر}.

من، تنها زرتشتی{در ایران} بودم که برپایه-یِ قانون و آیین نامه-یِ (مقرراتِ) پیش از جمهوری اسلامی در ایران،{دوران پهلوی}، سزاواری و شایستگیِ (استحقاق) عنوانِ «جناب» را داشتم.