سونامی سیل در ایران: مدیریت بحران یا بحران مدیریت!!!
بدون شک سیلاب بعنوان یک بلای طبیعی شناخته شده است . ولی در عمل سیلاب از نظر خسارات زیست محیطی، جانی و مالی ,مهیب ترین بلای طبیعی در جهان محسوب می شود.
سیلاب زمانی روی میدهد که خاک و گیاهان نتوانند بارش را جذب نموده و در نتیجه کانال طبیعی رودخانه کشش گذردهی رواناب ایجاد شده را نداشته باشد.
روشهای اصلی مهار سیلاب شامل عدم دخل و تصرف در مسیل های طبیعی، عدم تخریب پوشش های گیاهی و احیاﺀ جنگلها، باز بودن مسیل ها، احداث سیل بندها، سدها ، مخازن و کانالهای سیلاب بر می باشند. سیل به عنوان یکی از بلایای طبیعی بسیار مخرب در ایران می تواند معلول عواملی همچون جنگل‌زدایی، تخریب مراتع، تبدیل و تغییر آبخیزها و تالاب‌ها به مزارع، حجم روزافزون زباله و ضایعات باشد که سیل های روزهای اخیر استانهای گلستان، مازندران، فارس، کرمانشاه، لرستان و خوزستان می تواند شاهدی بر این ادعا باشد. از دیگر عوامل تشدید سیل در ایران می توان به دخل و تصرف غیرمجاز در حریم و بستر رودخانه‌ها؛ تخریب منابع طبیعی و پوشش گیاهی منطقه از جمله جنگل‌زدایی، دست اندازی بشر به طبیعت و تغییر کاربری اراضی، احداث غیر اصولی پل و جاده بر روی رودخانه‌ها و از طرف دیگر وقوع خشکسالی ها نیز اشاره کرد.
از طرفی مصرف بی رویه آبهای زیر زمینی و خشکی های پی در پی در حال حاضر ایران را در وضعیت خشکسالی قرار داده است. وضعیت بارندگی حکایت از آن دارد که میانگین بارندگی سالانه کشور حدود 250 میلیمتر است که این عدد کمتر از میانگین بارندگی آسیا و حدود یک سوم میانگین بارندگی سالانه جهان است؛ از طرفی ۷۰درصد تالاب های کشور در وضعیت وخیم به سر برده و صفت خشک شده در کنارشان می آید.
اطلاعیه ۱۱۱۷ کمیته دفاع از محیط تخریب جنگلها و مراتع، چرای بی‌رویه دام در بالادست سدها و مسدود کردن غالب رودخانه‌های کشور با دیواره‌های بتونی نیز از دیگر دلایل تشدید سیل در کشور است. بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، از ۴۲۱ مورد سیل اتفاق افتاده از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۸۰ نزدیک به ۷۴ درصد آن تنها مربوط به سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۰ می‌شود. یعنی در فاصله سال‌های ۶۰ تا ۸۰ میزان سیل ۲۰ برابر شده در حالی که تغییرات زیادی در بارندگی‌های منطقه جز چند مورد استثنایی وجود نداشته است. البته از این زمان به بعد نیز آمار دیگری ارائه نشده است!زیست در خصوص عدم مدیریت بحران سیل
بارندگی شدید، سیل، رانش و ریزش سنگ در استانهای گلستان، مازندران، فارس، کرمانشاه و لرستان در روزهای آغازین سال ۱۳۹۸، مردم ایران را به شدت غافلگیر کرد. این استان ها که هر سال مقصد بسیاری از مسافران نوروزی در نقاط مختلف ایران هستند، امسال در شرایط متفاوتی قرار گرفتند که سختی و تلخی را برای مردمانش به همراه داشت.
سیل که ارتفاع آب را به دو متر در برخی خیابان های شهرها و روستاها رسانده، زندگی را در این مناطق به تعطیلی کشاند ودهها نفر قربانی گرفت. در پی انتقادات شدید از ضعفهای دولت در رسیدگی به سیل زدگان، دولت روحانی ترجیح داد استاندار گلستان را برای خواباندن غائله، برکنار کند. مناف هاشمی که در روزهای اخیر به خارج کشور سفر کرده بود توسط جهانگیری از سمت خود عزل شد.
دلیل اصلی وقوع سیل را استمرار بارش باران نمی باشد بلکه آسیب های محیط زیستی علت اصلی می باشد. یکی از دلایل سیل های ویرانگر اخیر نابودی روزانه ۱۲۳ هکتار از جنگل هاست. سال ۱۳۹۵، دولت لایحه تنفس جنگل را به مجلس برد و خواستار توقف برداشت از جنگلها شد. این لایحه که ممنوعیت بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های ایران، معروف به طرح تنفس جنگلها که قرار بود در برنامه ششم توسعه اجرا شود، با نحوه تصویب مجلس عقب افتاد و زمان اجرای آن به سال چهارم برنامه موکول شد. مطابق این طرح، قرار بود هرگونه بهره برداری از جنگلها برای یک دوره تنفس ۱۰ ساله ممنوع شود. حال، پس از وقوع این بلا در استان های شمالی؛ غرب و جنوب غربی ایران، صداوسیما و رسانه‌های دولتی ابتدا بر حضور مقاماتی مانند نماینده رهبری و رئیس سازمان مدیریت بحران ایران در مناطق متمرکز شدند.در حالی که گزارش‌های غیررسمی از این استان ها حاکی از شدت بالای خرابی‌ها و کم‌کاری و بی‌توجهی مسئولان به شهروندان آسیب دیده است.
ما فعالان دفاع از محیط زیست کانون دفاع از حقوق بشر در ایران با استناد به ماده ۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر(حق حیات برای همه) ، ماده ۲۲ اعلامیه جهانی حقوق بشر (حق امنیت اجتماعی) وماده ۲۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر (حق خوراک و مسکن و مراقبتهای طبی و خدمات لازم اجتماعی برای همه)ضمن محکوم کردن این رفتار دولت ایران و سپاه پاسداران این سیاستها را که موجب جنگی نابرابر بین دولت و سیل در یک طرف و مردم و دستهای خالی شان در طرف دیگر می شود را محکوم می نماییم. دولت جمهوری اسلامی ایران نه تنها توجه و برنامه ایی در حفاظت و حراست از محیط زیست این میراث بشری ندارد بلکه برای مقاصد سیاسی و اقتصادی خود به شکلهای متعدد محیط زیست را (با نابودی تالاب ها، جنگلها و…) قربانی کرده است بطوریکه اثرات تغیییر اقلیم در ایران با شتاب بسیار تندتری در حال وقوع است و امنیت، سلامت و بهداشت و منابع آب وغذای شهروندان را مورد تهدید جدی قرار داده است.
۱۱۱۷
کانون دفاع از حقوق بشر در ایران
کمیته دفاع از محیط زیست
