انتخابات مجلس ایران، از نگاه اقلیت‌های دینی

هفتم اسفندماه، ۱۸ داوطلب از اقلیت‌های دینی به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی ایران برای ۵ کرسی نمایندگی مجلس شورای اسلامی رقابت می‌کنند.

اصل ۱۳ قانون اساسی «ایرانیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی» را به‌عنوان تنها اقلیت‌های دینی در ایران به رسمیت می‌شناسد و اصل ۶۴ قانون اساسی، ۵ کرسی نمایندگی در مجلس شورای اسلامی را به آن‌ها اختصاص داده است «زرتشتیان و کلیمیان هر کدام یک نماینده و مسیحیان آشوری و کلدانی مجموعاً یک نماینده و مسیحیان ارمنی جنوب و شمال هرکدام یک نماینده انتخاب می‌کنند.»

بر اساس ماده ۱۲ قانون انتخابات، «انتخابات اقلیت‌های دینی زرتشتی، کلیمی، آشوری، کلدانی و ارامنه شمال به مرکزیت حوزه انتخابیه فرمانداری تهران و ارامنه جنوب به مرکزیت حوزه انتخابیه فرمانداری اصفهان توسط فرمانداران و بخشدارانی که اقلیت‌های مزبور در آنجا سکونت دارند انجام خواهد شد.»

اعتقاد و التزام عملی به اسلام و نظام جمهوری اسلامی بند اول ماده ۲۸ قانون اساسی است که بسیاری از رد صلاحیت شدگان به استناد این بند از سوی هیئت‌های نظارت یا شورای نگهبان رد شده‌اند. این ماده البته درباره اقلیت‌های دینی متفاوت است. تبصره همین ماده عنوان می‌کند که «داوطلبان اقلیت‌های دینی مصرح در قانون اساسی از التزام عملی به اسلام مستثنا بوده و باید در دین خود ثابت العقیده باشند.»

اما صلاحیت داوطلبان نمایندگی مجلس شورای اسلامی از حوزه‌های اقلیت‌های دینی چگونه و بر اساس چه فرایندی بررسی می‌شود؟

روبرت بگلریان، نماینده ارامنه جنوب در مجلس فعلی می‌گوید که هیئت‌های اجرایی مربوط به اقلیت‌های دینی از معتمدان آن‌ها و فرماندار حوزه مربوطه تشکیل می‌شود «فرمانداری با شوراهای خلیفه‌گری یا نهادهای دیگر مربوط به اقلیت‌های دینی مکاتبه می‌کند و از چند ماه قبل از انتخابات از آن‌ها اسامی معتمدان را می‌خواهد. معتمدین اولین رده‌ای هستند که بررسی می‌کنند و بیشتر هم بر فرایند چگونگی قانون انتخابات فکر می‌کنم منشأ اثر هستند.»

به گفته آقای بگلریان «هیئت‌های اجرایی و معتمدینی که بررسی‌های اولیه را انجام می‌دهند از اقلیت‌ها هستند که تاکنون کسی را هم رد نکرده‌اند. ولی هیئت‌های نظارت از اقلیت‌های دینی نیستند.»

یوناتن بت کلیا، نماینده آشوری و کلدانی‌ها در مجلس فعلی توضیحات بیشتری درباره روند بررسی صلاحیت‌های این دسته از داوطلبان نمایندگی مجلس می‌دهد و می‌گوید: “همیشه این‌طور است که درخواستی از سازمان‌ها و نهادهای دینی و ملی آشوری‌ها انجام می‌پذیرد که آنها هم حدود ۵۰ نفر تا ۶۰ نفر را به فرمانداری معرفی می‌کنند. متولی انتخابات اقلیت‌ها فرمانداری تهران و فرمانداری اصفهان است، در شهرهای دیگری هم که اقلیت‌ها حضور دارند فرمانداری‌های آن شهرها برگزار می‌کنند. فرمانداری درخواستی از جامعه آشوری‌ها می‌کند که افرادی را به‌عنوان معتمد معرفی کنند. ما سه کلیسا در تهران داریم کلیسای شرق آشوری، کاتولیک آشوری و کلدانی، کلیسای پروتستان و انجیلی آشوری که هر کدام این‌ها بین ۱۰ تا ۱۵ نفر از معتمدین کلیسای خودشان را معرفی می‌کنند. ۱۰ تا ۱۵ نفر هم انجمن آشوریان تهران معرفی می‌کند. فرمانداری از میان این ۴۰ تا ۶۰ نفر که معرفی می‌شوند ۳۰ نفر را دعوت می‌کند. و این ۳۰ نفر از بین خودشان، هشت نفر را به‌عنوان هیئت اجرایی آشوری کلدانی یا زرتشتی و ارامنه شمال یا کلیمی تعیین می‌کنند. یعنی درباره همه اقلیت‌های دینی روال به همین صورت است”.

آقای بت کلیا می‌گوید که این هشت نفر با خود فرماندار می‌شوند یک هیئت اجرایی ۹ نفره و اولین بررسی نماینده اقلیت‌ها را همین هیئت اجرایی انجام می‌دهد. “بعد دیگر می‌رود بر مبنای نظارت کلی شورای نگهبان و صلاحیت‌ها توسط هیئت‌های نظارت این شورا و بعد در خود این شورا بررسی می‌شوند”.

در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی، زرتشتیان هفت داوطلب داشتند که صلاحیت دو نفر از سوی شورای نگهبان رد شد. چهار داوطلب مرد و یک داوطلب زن برای تنها کرسی زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی رقابت خواهند کرد که عبارت هستند از اسفندیار اختیاری (نماینده فعلی مجلس) و پدرام سروش‌پور، پیمان کشاورزیان، کورش آذرگشسب و بهشید برخوردار.

سپنتا نیکنام، عضو شورای شهر یزد و کورش نیکنام دو داوطلب رد صلاحیت شده زرتشتی هستند.

فریدون طوبا داوطلب کلیمی هم از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شده و برای کرسی نمایندگی کلیمیان در مجلس، سیامک مره صدق (نماینده فعلی مجلس) و همایون سامه رقابت خواهند کرد.

ایرانیان آشوری و کلدانی اما سه داوطلب دارند، یوناتن بت کلیا (نماینده فعلی مجلس)، رامون یوسفه چمکی و لورن اینویه تکیه.

ژرژیک ابرامیان، ورژ بردماردیروسیان و آرمان باغرامیان داوطلبان نمایندگی ارامنه جنوب هستند. روبرت بگلریان، نماینده فعلی ارامنه جنوب در مجلس در این دوره از انتخابات کاندیدا نشده است.

ارامنه شمال اما پنج داوطلب نمایندگی دارند که یکی از این داوطلبان زن هستند. کارن خانلری (نماینده فعلی مجلس)، ایوت دانیال نحجوان تپه، آندرانیک سیمونی، آربی طهماسیان و آلبرت بوغوسیان.

تاکنون از اقلیت‌های دینی هیچ زنی به مجلس شورای اسلامی راه نیافته است، اما در این دوره دو زن داوطلب نمایندگی هستند.

بر اساس اصل ۶۷ قانون اساسی نمایندگان اقلیت‌های دینی بعد از ورود به مجلس با ذکر کتاب آسمانی خود، سوگند نمایندگی را به‌جا می‌آورند.

در ۹ دوره مجلس شورای اسلامی، سهم اقلیت‌های دینی به رسمیت شناخته‌شده در قانون اساسی ایران، ۲۵ نماینده برای ۴۴ کرسی نمایندگی بوده است. چهار نماینده برای ارامنه جنوب، ۵ نماینده برای ارامنه شمال، ۶ نماینده برای زرتشتیان، ۶ نماینده برای کلیمیان و ۴ نماینده برای ایرانیان آشوری و کلدانی.