گزارشگر ویژه آزادی گردهمایی مسالمت آمیز و تشکل، آقای ماینا کیای   

گزارشگر ویژه شکنجه و دیگر مجازات ها و رفتارهای ظالمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز، آقای خوان مندِز

 دفتر کمیسر عالی حقوق بشر

پاله ویلسون

شماره 52 خیابان پاکی

1201 ژنو

 ژنو، 28 آوریل 2014 (8 اردیبهشت 1393)

موضوع: رویدادهای روز 17 آوریل و روزهای پس از آن در زندان اوین

 پیوست الف: فهرست زندانیان مجروح در رویدادها

فهرست ب: فهرست زندانیان منتقل شده به سلول های انفرادی

 آقای کیای

آقای منِدز،

 فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر، و سازمان عضو آن جامعه دفاع از حقوق بشر در ایران، مایل هستند توجه شما را به رویدادهای اخیر در زندان اوین تهران جلب کنند.

در ساعت 9:30 صبح روز 28 فروردین، عده ای از ماموران لباس شخصی ـ گویا ماموران امنیتی و اطلاعاتی ـ و نیز گارد و مسئولان زندان برای بازرسی وارد بند 350 مردان شدند. بعضی از زندانیان اتاق های 1 و 3 بند 350، که از بازرسی های پیشین تجربه نامناسبی (ناپدید شدن وسایل و مواد غذایی) را داشتند خواهان آن شدند که بازرسی از اتاق‌های‌شان در حضور آن‌ها صورت بگیرد. در واکنش به این درخواست، ماموران شمار زیادی از زندانیان را به هواخوری فرستادند و ماموران لباس شخصی به زندانیان باقی مانده در بند 350 حمله کردند و آنها را مورد ضرب و شتم قرار دادند. زندانیانی که در هواخوری بودند با اطلاع از حمله در داخل بند به اعتراض های لفظی پرداختند. آنها نیز مورد ضرب و شتم قرار گرفتند و در نتیجه عده ای مجروح شدند. ماموران سپس در راهرو تونل تشکیل دادند و زندانیان را در حال عبور از داخل آن با باتوم و مشت و لگد زدند. سپس بعضی از زندانیان را با دستبند و چشم بند به داخل مینی بوس ها منتقل کردند. بنا به گزارش ها کف مینی بوس ها و هواخوری زندان خون آلود بود.

در نتیجه این حمله، بسیاری از زندانیان مجروح شدند و جراحت بعضی از آنها شدید بود. بیش از 30 زندانی در پی حمله در روز 28 فروردین به سلول های انفرادی منتقل و از مراقبت پزشک محروم شدند. زندانیان در سلول های انفرادی نیز مورد شکنجه و بدرفتاری های دیگر قرار گرفتند. این شکنجه ها و بدرفتاری ها شامل لخت کردن زندانیان، تراشیدن موی سر، زدن دستبند و کشیدن بر روی زمین، مشت و لگد، بوده است.

اقدامات زندانیان

در واکنش به این رویدادها، 74 تن از زندانیان بند 350 که به سلول های انفرادی منتقل نشدند نامه سرگشاده ای به دادستان کل کشور نوشتند که در روز 30 فروردین منتشر شد. این نامه رویدادهای روز 28 فروردین و تشخیص های اولیه در باره جراحت ها را شرح داده است. امضاکنندگان آن نوشته اند که حاضرند در مراجع قضایی شهادت بدهند.  نامه دیگری که 28 زندانی امضا کرده اند در روز 31 فروردین برای آقای روحانی، ریاست جمهوری، ارسال شد. امضاکنندگان این نامه با شرح رویدادهای 28 فروردین خواهان معاینه فوری پزشکی مجروحان پیش از بهبود جراحت ها و تحقیق و بررسی به وسیله هیات مستقل و غیرجانبدار شده اند. به علاوه، 12 تن از زندانیان بازمانده در بند 350 پس از حمله روز 28 فروردین، در روز اول اردیبهشت دست به اعتصاب غذا زدند. 21 زندانی دیگر نیز در روز 2 اردیبهشت اعتصاب غذا را آغاز کردند و بیانیه ای منتشر کردند که خواست هایشان را مطرح و اعلام کردند که تا تحقق این خواست ها به اعتصاب غذای خود ادامه خواهند داد. این خواست ها شامل بازگرداندن تمام زندانیان از سلول های انفرادی، تحقیق در باره رویدادها و مسئولان نقض حقوق زندانیان و قانون شکنی، عذرخواهی رسمی از زندانیان و خانواده هایشان بود.

اقدامات خانواده های زندانیان

در روز 20 آوریل (31 فروردین)، خانواده های زندانیان سیاسی در جلوی ساختمان مجلس گرد آمدند. کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی به یکی از نمایندگان مجلس، آقای دواتگری، ماموریت داد با خانواده ها دیدار کند و به کمیسیون گزارش بدهد.   بعضی از نمایندگان درخواست کردند که خانواده ها بتوانند ملاقات ویژه ای با اعضای خانواده هایشان در زندان اوین داشته باشند. اما زندانیانی که در روز اول اردیبهشت در سلول انفرادی بودند با خانواده هایشان ملاقات نداشتند. در روز 22 آوریل (2 اردیبهشت)، در حدود 300 نفر از اعضای خانواده ها و حامیان آنها در جلوی ریاست جمهوری گرد آمدند و نامه ای را با درخواست هایشان به آقای مهدوی، بازرس ویژه ریاست جمهوری، دادند:

·         تشکیل فوری کمیته حقیقت یاب متشکل از نمایندگان هر سه قوه و اعزام فوری آنان به بند ۳۵۰ جهت بررسی رویدادهای 28 فروردین و روزهای پس از آن؛

·         معرفی آمران و عاملان این حادثه وحشتناک به قوه قضائیه و محاکمه آنان و پیگیری جهت اجرای عدالت؛

·         بازگرداندن زندانیانی که به سلول های انفرادی منتقل شده اند به بند 350 و اقدام برای درمان آنها؛

·         اخذ تضمین از قوه قضائیه برای حفظ امنیت پایدار زندانیان و اعطای حقوق به حق آنان از قبیل مرخصی، آزادی مشروط، تلفن، ملاقات حضوری؛

·         بازخواست و برکناری وزیر دادگستری به خاطر نادیده گرفتن رویدادهای 28 فروردین و انکار وقوع جراحت ها؛

·         سؤال از وزیر اطلاعات در خصوص علل رویدادهای 28 فروردین.

واکنش دولتمردان ایران

تا تاریخ 24 آوریل (4 اردیبهشت)، واکنش دولتمردان در ایران به طور عمده انکار گستردگی خشونت در زندان اوین بوده است. در روز 31 فروردین، وزیر دادگستری حجت الاسلام مصطفی پورمحمدی اعلام کرد که تنها دو نفر از زندانیان که در هنگام بازرسی مقاومت کرده بودند در درگیری های بند 350 زندان اوین به طور جزیی زخمی شده اند. در همان روز، رییس سازمان زندان ها غلامحسین اسماعیلی دو بار وقوع هر گونه درگیری یا ضرب و شتم در زندان اوین در روز 28 فروردین را تکذیب کرد.

در روز 2 اردیبهشت، 9 تن از نمایندگان مجلس به طور رسمی از وزیر دادگستری درخواست کردند در باره رویدادهای روز 28 فروردین در بند 350 زندان اوین تحقیق کند.  اما در روز 3 اردیبهشت، رییس قوه قضاییه آیت الله آملی لاریجانی، در جلسه ای با مسئولان بالارتبه قضایی، گفت بر اساس گزارش رییس سازمان زندان ها هیچ خلافی در روز 28 فروردین صورت نگرفته است.  در همان روز، سخنگوی دولت، آقای نوبخت، در جمع خبرنگاران گفت که برای بررسی رویدادهای 28 فروردین و گزارش در باره آنها تیمی در دولت تشکیل شده است.

1 ـ شکنجه و دیگر مجازات ها و رفتارهای ظالمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز

رفتار تحقیرآمیز و غیرانسانی (نگاه کنید به پیوست 4)

بر اساس شهادت های زندانیان، ماموران زندان مرتکب چندین اقدام خشونت آمیز علیه زندانیان شدند. این اقدامات شامل ضرب و شتم، شکنجه و بدرفتاری در سلول های انفرادی بود.

به علاوه، دست کم دو تن از زندانیان به نام اسماعیل برزگری و امید بهروزی در هنگام دریافت مراقبت پزشکی به خاطر جراحت طی حمله مورد بدرفتاری قرار گرفته اند. آقای برزگری یک یا دو روز در بهداری اوین به تختش زنجیر شده بود. آقای بهروزی نیز (با دستبند و پابند) به تختش در بهداری زندان اوین زنجیر شده بود. آقای بهروزی در اعتراض به این بدرفتاری تا زمانی بازگشت به بند 350 در روز 30 فروردین دست به اعتصاب غذا زد.

روز دوشنبه 21 آوریل (1 اردیبهشت)، خانواده ها اجازه یافتند با زندانیان بند 350 دیدار کنند. تعدادی از زندانیان که در سالن ملاقات زندان برای دیدار با خانواده هایشان حضور پیدا کردند با عصا و کمربندهای طبی به ملاقات رفته بودند. موهای سرشان تراشیده بود و برای راه رفتن به یک دیگر کمک می کردند. کبودی ها آشکار بود. به گفته زندانیانی که در سالن ملاقات حضور پیدا کردند، آنها گویا از بقیه که هنوز در سلول های انفرادی بودند کم‌تر مورد خشونت قرار گرفته اند.

این اعمال نشانگر نقض ممنوعیت کامل شکنجه و دیگر مجازات ها و رفتارهای ظالمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز است، یعنی یکی از قواعد آمره که در مورد وضعیت زندانیان در مقررات حداقل استاندارد سازمان ملل برای رفتار با زندانیان (ماده 31)، و مجموعه اصول برای حمايت از همه افراد در هرگونه بازداشت يا زندان (اصل 6)  ابراز شده است. این ماده در ادامه تاکید می کند که در حبس «هيچگونه شواهد و شرايطی را نمی‌توان به عنوان توجيهی برای شكنجه يا ديگر مجازات‌ها يا رفتارهای ظالمانه، غيرانسانی يا توهين آميز به كار گرفت.»

علاوه بر این خشونت، بعضی از زندانیان به خانواده هایشان گفتند که موهای سرشان به زور تراشیده شده است. این عمل در مغایرت با ماده 10 میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی ـ ایران از سال 1975 (1354) عضو متعاهد آن است ـ است که بر تعهد به احترام به عزت انسانی تمام زندانیان تاکید می کند.

استفاده از مکان های تنگ برای حبس (نگاه کنید به پیوست ب)

بیش از 30 زندانی پس از ضرب و شتم بدون دریافت مراقبت پزشکی کافی به سلول های انفرادی منتقل شدند. ده تن از آنها در تاریخ 19 آوریل (30 فروردین)، هفت تن دیگر در 21 یا 22 آوریل (1 یا 2 اردیبهشت) و دو تن دیگر در روز 23 آوریل (3 اردیبهشت) به بند 350 بازگشتند. دست کم 11 زندانی در تاریخ 24 آوریل (4 اردیبهشت) هنوز در سلول های انفرادی بودند. بر اساس شهادت زندانیان، زندانیانی که در سلول های انفرادی مانده اند دست به اعتصاب غذا زده اند.

این رفتار در عین حال که رفتار غیرانسانی به شمار می رود، ناقض ماده (1)32 مقررات حداقل استاندارد سازمان ملل برای رفتار با زندانیان است  که اظهار می دارد که قرار دادن زندانی در جای تنگ نباید بدون معاینه پزشک انجام شود.

محرومیت از مراقبت پزشکی

همان طور که در بند قبلی عنوان شد، زندانیان منتقل شده به سلول های انفرادی از مراقبت پزشکی محروم ماندند. تنها یکی از زندانیان انتقالی به سلول انفرادی، آقای محمد صدیق کبودوند، پس از سه روز در سلول انفرادی، برای دریافت مراقبت پزشکی به بیرون منتقل شده است.

این رفتار نقض مقررات حداقل استاندارد سازمان ملل برای رفتار با زندانیان و مجموعه اصول برای حمايت از همه افراد در هرگونه بازداشت يا زندان است که تاکید می کنند که زندانیان باید در هنگام ضرورت از مراقبت پزشکی برخوردار باشند (به ترتیب ماده 1ـ22 و اصل 24).

2 ـ نقض حق گردهمایی مسالمت آمیز

بروز خشونت علیه زندانیان در زندان اوین ظاهرا در واکنش به تلاش زندانیان برای مقاومت در برابر تخلف های ماموران رخ داده است. هیچ اقدام خشونت آمیزی از  سوی این زندانیان گزارش نشده است. مقاومت آنها فقط لفظی بوده است زیرا آنها تنها اصرار کرده اند درهنگام بازرسی در اتاق هایشان حضور داشته باشند. آنها به روش فیزیکی مقاومت نکرده اند. پس از این که لوازم شخصی زندانیان در وسط اتاق ها تلنبار شده، آن دسته از زندانیان که در اتاق ها مانده بودند صدای اعتراض بلند کردند و به خواندن سرود و فریاد کردن «مرگ بر دیکتاتور» پرداختند. زندانیان می گویند که پس از  آن به آنها دستور داده شده به طور کامل به طور کامل لباس هایشان را در بیاورند که با مخالفت و اعتراض لفظی شدید آنها رو به رو شدند.

بنابراین، این رفتار نقض حق گردهمایی مسالمت آمیز است که در ماده 22 میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی به رسمیت شناخته شده است. علاوه بر این، این حق در وضعیت مشخص زندانیان در مجموعه اصول برای حمايت از همه افراد در هرگونه بازداشت يا زندان در اصل 3 ذکر شده که می گوید: «هيچ يك از حقوق بشری افراد در هر گونه حبس يا زندان كه در قوانين، ميثاق‌ها، مقررات يا عرف كشور تصريح شده، نبايد به اين بهانه كه اين مجموعه اصول اين گونه حقوق را تصریح نکرده يا به ميزان كمتری تصریح کرده، محدود يا از آنها فروكاسته شود.»

خشونتی که در زندان اوین رخ داده به طور آشکار نقض حق گردهمایی مسالمت آمیز زندانیان اتاق های 1 و 3 به شمار می رود. در حقیقت، ضرب و شتم، اقدام به شکنجه و بدرفتاری و استفاده از سلول انفرادی در واکنش انتقام جویانه به حق اعتراض مسالمت آمیز زندانیان انجام شده است.

به علاوه، همان طور که شما آقای کیای در گزارشتان (A/HRC/20/27) ابراز کرده اید: «در شرایط ویژه که واکنش فوری به شکل تظاهرات به یک رویداد سیاسی قابل توجیه باشد، تصمیم به بر هم زدن گردهمایی مسالمت آمیز بعدی تنها به دلیل ندادن اطلاع از پیش، و بدون این که مشارکت کنندگان دست به رفتار غیرقانونی زده باشند، محدودیت نامتناسب بر آزادی گردهمایی مسالمت آمیز به شمار می رود» و «هر گاه که ممکن باشد، ماموران اجرای قانون نباید در گردهمایی های مسالمت آمیز به استفاده از زور متوسل شوند و هر گاه که استفاده از زور به طور قطعی ضروری باشد، باید اطمینان حاصل کنند که هیچ کس قربانی استفاده از زور زیاد یا بدون هدف نشود» (قطعنامه شورای حقوق بشر 35/19، بند 6). بنابراین، حتا اگر این زندانیان پیش از گردهمایی درخواست رسمی نکرده باشند، سرکوب خشونت بار اقدام آنها به طور آشکار نشانه «محدودیت نامتناسب» بر آزادی گردهمایی مسالمت آمیز آنها به شمار می رود.

امیدواریم که بتوانید از این اطلاعات در چارچوب اختیارات مربوطه خودتان استفاده کنید و در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر در اختیار شما هستیم.

با احترام،

عبدالکریم لاهیجی، رییس فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر

***********************