مجازات شرعی برای اهانت به خدای اسلام هم نداریم

در روزهای پس از واقعه کشتار چند کاریکاتوریست نشریه فرانسوی شارلی ابدو و چند مامور پلیس و افراد عادی، حجم بسیار بزرگی از اظهارنظرها و تفسیرها از سوی همه، ازجمله صاحب‌نظران ادیان مختلف ابراز شد. یک هفته پس از رویدادهای پاریس حجت‌الاسلام محسن کدیور از نواندیشان صاحب‌نام ایرانی به دعوت بنیاد سهروردی برای دو سخنرانی به شهر تورنتو آمده بود. محسن کدیور در جلسه سخنرانی و بحث و گفت‌و‌گو در باره «اسلام سیاسی در ایران معاصر» که با حضور بیش از ۲۰۰ تن برگزار شد، اشاره کرد که «بهترین جامعه و نظام سیاسی برای رشد دین‌داری، نظام سکولار است.»

 در بخش پرسش و پاسخ از محسن کدیور پرسیدم که اگر باور دارید که حق آزادی بیان یکی از مهم‌ترین دست‌آوردهای بشری است، در نظام سکولار مورد نظر شما حد و مرز آزادی بیان کجاست و چگونه تعیین می‌شود؟ توسط قانون؟ دین‌داران؟ افکار عمومی یا…

همچنین از حجت‌الاسلام کدیور پرسیدم حد و مرز انتقاد از مقدسات، چه اشخاص و چه باورها کجاست؟ و مشخصا در باره آخرین کاریکاتور پیامبر اسلام که روی جلد نشریه شارلی ابدو در تیراژ چند میلیونی منتشر شد چه نظری دارد؟

دکتر محسن کدیور در پاسخ گفت:«در همه جوامع، حتی فرانسه، آزادی بیان حدودی قانونی دارد. در جوامع اسلامی هم حدودی دارد. در آمریکا و کانادا هم حدی دارد. فقط مقدسات فرق می‌کند. برای یک عده مقدسات دینی است. برای یک عده هولوکاست است. برای گروهی امنیت ملی است و برای دیگران چیزهای دیگر. مهم این است که در هر جامعه‌ای که هستیم آیا اولا قانونش منصفانه است یا نه، و بعد همان قانون منصفانه را چه کسانی وضع می‌کنند. آیا امر غیرقابل انتقادی وجود دارد؟ یا ندارد. من به آزادی بیان معتقدم و برای انتقاد هیچ خط قرمزی را نمی‌شناسم.»

محسن کدیور ادامه داد: «در حوزه دینی انتقاد خط قرمز ندارد. هرکسی مجاز است از خدای من انتقاد کند. نه تنها من می‌گویم، بلکه درحوزه‌های علمی نیز از گذشته نبوت پیامبر را هم نقد می‌کرده‌اند. نمی‌توان گفت نقد نکن. اگر مردی جواب نقد را بده. بنابراین نقد را می‌باید پاسخ بدهیم. نه اینکه ناقد را حذف کنیم. الان هم می‌باید از این مساله دفاع کنیم.»

توهین آزادی بیان نیست

وی همچنین گفت: «نکته بعدی اینکه آیا مجاز هستم مثلا در فرانسه که این اتفاقات افتاد بیایم در دفاع از نژادپرستی و فرودستی سیاه‌پوستان در عرصه عمومی صحبت کنیم و مثلا سیاه‌پوستی را به شکل میمون بکشیم که مشغول موز خوردن است. که رئیس جمهور آمریکا را هم این‌طور کشیدند. به نظر شما درست است یا نادرست؟ به نظر من این کار توهین است. شاخ و دم هم ندارد. توهین را آمده‌اند به یک نژاد می‌کنند. شما حق ندارید. این آزادی بیان نیست. انتقاد مجاز است اما توهین ممنوع است.»

کدیور با اشاره به واکنش‌ها در باره رویدادهای پاریس گفت: «پاپ فرانسیس که غیر مسلمان است، در همین واقعه فرانسه به فرد کنار دستی‌اش اشاره کرد و گفت اگر همین دوست من به مادرم توهین کند، با مشت می‌زنم به صورتش. یعنی در دنیای متمدن هم یک اموری هست که آنرا انتقاد فرض نمی‌کنیم و توهین می‌دانیم. آیا مادر مقدس است؟ نه. ولی برای هرکسی مادرش محترم است. شما می‌توانید بیایید از خانواده من انتقاد کنید، اما وقتی بیان شما رفت به سمتی که من آن‌را توهین پنداشتم و دعوایمان شد که من بگویم توهین است و شما بگویید توهین نکردم باید برویم پیش داوری که قوه قضاییه است. قانونی باید باشد که منی که توهین شده‌ام بتوانم از شمایی که توهین کرده‌اید شکایت کنم. اما اگر یقه شما را بگیرم و چاقو بزنم یا با هفت تیر شما را بکشم حکومت جنگل است و قانون نیست. بنابراین میان انتقاد و توهین تفاوت می‌گذارم. در قانون فرانسه هم به اشخاص نمی‌شود توهین کرد. توهین به اشخاص جرم است. در آمریکا هم همینطور. توهین به نژاد جرم است. اگر به یک سیاه‌پوست اهانت کنید به دادگاه می‌برند شما را. در کلاس درس اگر کلمه‌ای بگویید که اشاره به جنسیت افراد داشته باشد اخراج‌تان می‌کنند. آیا این محدودیت آزادی بیان است؟ نه. اینها اتفاقا آماده کردن برای انتقاد و سالم سازی فضاست. پس همه قبول داریم که توهین به شخص و نژاد امکان تحقق دارد.»

انتقاد در حوزه دین

محسن کدیور در ادامه پاسخش به پرسش‌های من گفت: «در عرف فرانسه اموری هست که ممکن است بگویند توهین محسوب نمی‌شود. اگر از فرانسه پای‌تان را بگذارید در آلمان یا انگلستان یا بلژیک و آمریکا و کانادا همان مطلب توهین محسوب می‌شود. اصلا به اسلام هم کاری نداشته باشید. وقتی که مثلا بخواهیم به مسیحیت انتقاد کنیم، فراوان اتفاق افتاده است و کسی هم حق ندارد مانع شود. اما جای دیگر وقتی قائل هستیم که به یک شخص و به یک نژاد امکان توهین کردن هست، پی به دین هم می‌شود توهین کرد و نه انتقاد. اگر ما باور کنیم که این دو قابل تفکیک است، آنوقت من به شما به صراحت می‌گویم و پایش هم می‌ایستم که اگر کسی از دین من انتقاد کند و برایش مشکل پیش بیاید از او دفاع می‌کنم. نقدش می‌کنم، اما دفاع هم می‌کنم که بتواند حرفش را بزند.»

کدیور ادامه داد: «مصداق توهین میان فرهنگ‌ها متفاوت است. در کشور ما فراوان از توهین سوء استفاده شده است، چون نام هر انتقادی را توهین می‌گذارند. در فرانسه هم چنین است. هرکسی که آمد یک نقدی راجع به اسلام نوشت یا گفت یا کشید نباید آنرا توهین تلقی کرد. در اینجا یک قانون وهیئت منصفه‌ای می‌خواهیم  که متاسفانه در فرانسه نیست. الان در فرانسه نقص قانون وجود دارد. یعنی نسبت به امور دینی شما آزاد هستید هرچیزی علیه ادیان بگویید و دین‌داران حق ندارند بگویند ما از این مساله معذب شده‌ایم. می‌گویند شدید که شدید. اما اگر به نژاد من توهین بکنید می‌توانم شما را به دادگاه ببرم. در حالیکه اگر به دین من توهین بکنید نمی‌توانم شما را به دادگاه ببرم. در برخی از کشورها می‌توانم. در انگلستان توهین به دین نفرت‌پراکنی تلقی می‌شود. اگر به دادگاه رفت و در حضور هیئت منصفه اثبات شد که این توهین نفرت‌زا بوده دادگاه شما را به جریمه وزندان محکوم می‌کند.»

در اسلام مجازات شرعی برای اهانت به خدا هم نیست

محسن کدیور در بخش دیگری از پاسخش به پرسش‌های من گفت: «به شما عرض کنم که هیچ مجازات شرعی برای اهانت(انتقاد که آزاد است)، به خدای اسلام هم نداریم. در قرآن می‌گوید اگر به خدای تو توهین کردند تو حق نداری به خدای آنها توهین کنی. من کتابی نوشته‌ام به نام آزادی مذاهب و مجازات ارتداد و سب‌النبی. تمام آیات و روایات و تاریخ زمان پیامبر را بررسی کرده‌ام. در قرآن حتا یک آیه نداریم که توهین و فحش به پیامبر مجازات داشته باشد. من در انتهای همان کتاب نوشته‌ام که تغییر دین آزاد است. می‌توانید در دین وارد شوید و خارج شوید و احدی حق ندارد شما را به هیچ عنوانی به نام دین مجازات کند. در مورد توهین، اگر به باورهای دینی توهین کنید در دادگاه‌های صالح با حضور هیئت منصفه حق دارند تصمیم بگیرند. کسی حق ندارد خودسرانه کسی را مجازات کند. در آن کتاب اثبات کرده‌ام که عنوانی به‌نام مهدورالدم، یعنی کسی که خونش هدر است، خلاف ضروریات اسلام است.»

حجت‌الاسلام کدیور ادامه داد: «ما اعلامیه‌ای دادیم، پس از همین وقایع پاریس و ذکر کردیم که در کشوری که مهد آزادی بوده و قانون اساسی آن یکی از پشتوانه‌‌های افتخار آفرین حقوق بشر در تجربه بشری است و فرانسویان بیش از دیگران حکومت کلیسا و تنگ‌اندیشی دینی را حس کرده‌اند، نقص حقوقی وجود دارد. نقص قانونی این است که دین را همانند نژاد فرض نمی‌کنند. اگر به پدر فیزیکی شما کسی توهین کرد و توانستید آنرا اثبات کنید، دادگاه حق مجازات دارد. اما اگر به پدر معنوی یک میلیارد و شش‌صد میلیون اهانت شد، در عرف آنها توهین محسوب نمی‌شود. اگر چنین قانونی وجود نداشته باشد، آن‌وقت چنین اتفاقاتی می‌افتد.»

کدیور تاکید کرد: «من و همفکرانم با صراحت اعلام کردیم که احدی حق مجازات خودسرانه مخالف خود را به هر عنوانی ندارد. ما حق نداریم کسی را مجازات کنیم. درهرکشوری که زندگی می‌کنیم باید به قانون آن‌جا احترام بگذاریم. وقتی قانون دین تو هم چنین مجازاتی را تجویز نمی‌کند، موظف هستی به قانون کشور خودت احترام بگذاری.»

محسن کدیور در باره آخرین کاریکاتور پیامبر اسلام گفت: «ما از همین آخرین کاریکاتورها هم حمایت نمی‌کنیم. چون از من صریحا پرسش شد بعنوان مسلمان من این کاریکاتورها را توهین می‌دانم. اما به هیچ وجه اجازه مجازات به نام اسلام به کسی نمی‌دهم. در کشور آمریکا که من زندگی می‌کنم نظر قاطبه مسلمانان آن‌جا همین است. این مسلمانان هم افراد تحصیل کرده‌ای هستند، هم مداراگر هستند و با قوانین دنیای مدرن هم کاملا آشنا هستند. می‌توان گفت که تعدادی آدم سکولار می‌خواهند تلقی خودشان را تحمیل کنند. این مجله (شارلی ابدو)، بسیاری از افراد را هجو کرده و کاریکاتور آنها را کشیده است ولی درنظر داشته باشید که مسلمانان در فرانسه در اقلیتی هستند که مورد تبعیض بوده و هستند. یعنی اگر قانون منصفانه‌ای نداشته باشیم برای دفاع از اقلیت‌ها، آن‌وقت انتقام‌گیری‌های شخصی و غیرمنصفانه پیش می‌آید. در واقعه فرانسه در درجه اول این جنایت مطلقا و بدون هیچ توجیهی محکوم است و بعد اینکه انتقاد از اسلام مطلقا آزاد است.»