ارسال خبر توسط مرجان تابع بردبار Marjan Tabe Bordbar
یک فعال حقوق‌بشر کُرد در گفتگویی به آژانس کُردپا می‌گوید که بخش پایەایی وظایف و تكالیف دین اسلام به بنیادهای حقوق‌بشر در مغایرت است و تأکید می‌کند؛ فرهنگ‌سازی و الگوسازی بهترین شیوە رقابت با نابرابری‌های جنسی می‌باشد.
سعید سنندجی که در ماه گذشته کنارگیری خود را از جمعیت حقوق‌بشر کُردستان اعلام کرد از چگونگی آشنایی با مقوله حقوق‌بشر و نیز دیدگاه او را در باره فعالیت آژانس خبررسانی کُردپا پرسش شده است.
متن گفتگو آژانس کُردپا با سعید سنندجی در پی می‌آید:
کُردپا: در حال حاضر از نسل سوم حقوق‌بشر یاد می‌شود که از حقوق سیاسی و مدنی آغاز و با گذشت از تأمین حقوق اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، وارده حقوق زیست‌محیطی گشته است. چه شرایطی موجب تسلط گفتمان حقوق‌مدارانه بر زوایای مختلف حیات بشر بر روی کره زمین شده است؟
سعید سنندجی: تغیرات آب و هوایی همچنین عدم کنترل این تغیرات و تأثیر مستقیم آن بر موجودات کرەی زمین این گفتمان حقوق مدارانە را بر حکومت‌ها و شهروندان کرەی زمین مستلزم کرد. در اصل اول اعلامیه‌ی جهانی حقوق‌بشر آمده است که؛ انسان از حقوقی بنیادین برای داشتن آزادی، برابری و شرایط مناسب زندگی در محیط زیستی که به او اجازه‌ی زندگی باحیثیت وسعادتمندانه را بدهد،برخورداراست. وی رسماً مسئولیت حفاظت و بهبود محیط زیست را برای نسل‌های حاضر و آینده برعهده دارد.
براساس دسته‌بندی، حق داشتن محیطزیست سالم در نسل سوم حقوق‌بشر جای می‌گیرد. نسل سوم حقوق‌بشر در ادامه‌ی نسل‌های اول به عنوان حقوق مدنی و سیاسی و دوم به عنوان حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به عنوان حقوق همبستگی شناخته می‌شوند. ویژگی نسل سوم حقوق‌بشر آن است که این حقوق، به قول کارل واساک کە این تئوری را ارائە داد. هم می‌تواند علیه دولت‌ها باشد و هم می‌تواند مورد حمایت دولت‌ها قرار بگیرد. یعنی تحقق این حقوق نیازمند همکاری و اقدام دسته‌جمعی همه، اعم از دولت‌ها، افراد و اشخاص حقوقی است و اجرای آن بدون این تلاش همگانی میسر نخواهد بود.
حق داشتن محیطزیست سالم در عرصەی بین‌المللی عمدتاً پس از جنگ جهانی دوم توسط کارشناسان و سیاستمداران آن دورە مطرح شد. ولی با این حال در اعلامیه جهانی حقوق‌بشر و میثاق حقوق مدنی و سیاسی و میثاق حقوق اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی از آن سخنی به میان نیامد. ولی در مقابل یک سری اسنادی درخصوص حق بر محیطزیست سالم بین‌المللی به تصویب رسید.
اما در این زمینه هیچ کنوانسیون جهانی یا عام وجود ندارد تا دولت‌ها را ملزم و متعهد به رعایت مفاد آن نماید.
کُردپا: در ایران که موضوع حقوق‌بشر به میان می‌آید، حکومت اسلامی ایران به عنوان ناقض اصلی و اساسی معرفی می‌شود. چرا باید این نظام با حقوق‌بشر مخالف باشد؟
سعید سنندجی: می‌توان گفت کە نە تنها در ایران بلکە در کل خاورمیانه هرگز جامعه مدنی شکل نگرفته است و این دلیل اصلی وجود همچین حکومت‌هایی در منطقە می‌باشد.
ساختار و بنیاد حکومت‌های ایران بخصوص در یک صدە‌ی اخیر نە تنها از نظر سیستم سیاسی بلکە از نظر جامعە‌شناختی بر اساس بینادگرایی و سیستم تک‌فکری پایە‌گذاری شدە و جهت پیشبرد آن سیستم پروسە‌ی ملت‌سازی و یکسان‌سازی در اولویت حکومت‌های حاکم بر ایرانی بودە است.
در سیستم سیاسی کنونی ایران اینگونە تلقی می‌شود کە هر فردی دارای حقوقی می‌باشد و این حقوق از قبل مورد شناسایی دولت قرار گرفتە است، و آزادی افراد عبارت از این است که انسان حق دارد هر کاری را که قانون اجازه داده و می‌دهد، بکند و آنچه را که قانون منع کرده است صلاح او نیست. همچنانکە همگان بە این واقف هستیم کە قوانین ایران بر اساس مذهب و امت‌گرایی تدوین شدە است و اگر بخشی از قوانین بە تصویب رسیدە تا حدی پایگاە حقوق‌بشری دارد دولت از اجرای آن بخش از قوانین خودداری می‌کند، زیرا کە آزادی و حقوق‌بشر با سیاست یکسان‌سازی و امت‌سازی مغایرت دارد.
کُردپا: معمولا از حقوق‌بشر به عنوان حقوق ذاتی و یونیورسال یاد می‌شود. پس یک فعال حقوق‌بشر کُرد، تُرک، فارس، ایرانی، پاکستانی و … از دیدگاه شما چگونه ترسیم می‌شود؟
سعید سنندجی: حقوق‌بشر بر جهانشمول‌گرایی اخلاقی و باور به وجود یک جامعه‌ی حقیقتاً جهانی که دربرگیرنده تمامی انسان‌ها از هر رنگ و نژادی و مذهبی است، متکی می‌باشد. ظهور این عقیده را به عنوان پایه تحولات حقوقی می‌توان معتقد بود که تلقی از این مفهوم تا رسانیدن بشر به تدوین هنجارهایی ثابت در اینباره موثر خواهد بود لذا فعال حقوق‌بشر در هر جای جهان تا رسیدن بە این حقوق همکار و همراە یکدیگر خواهند بود.
کُردپا: برخی دین اسلام را ذاتا مخالف حقوق‌بشر می‌‌پندارند و برخی دیگر، حرمت ذاتی انسان که شاه کلید فهم حقوق‌بشر است را مفهومی دینی و اسلامی می‌دانند. شما گزایش به کدام سمت دارید؟
سعید سنندجی: بهتر است كه تفاوت را نه بین اندیشه‌های مذهبی و غیرمذهبی بلکه میان آنهایی كه به ارزش‌های طبیعى و یا حقوق غیرقابل نفی افراد احترام می‌گذارند، و كسانى كه به این حقوق بى‌اعتنای می‌کنند را جستجو كنیم. بدین ترتیب می‌توانیم تضادهای میان مذهب و حقوق‌بشر را پیدا کنیم زیرا کە برخی از برداشت‌ها از اسلام با اصول حقوق‌بشر سازگار‌اند و برخی سازگار نیستند. ارزش‌هایی کە اسلام با حقوق‌بشر سازگار ندارد، عبارت است از بخش پایەایی وظایف و تكالیف. براى بدست آوردن حقوق در اسلام باید فرد وظایفی را متقبل باشد. اما در اندیشه حقوق‌بشر، حقوق نسبت به وظایف، داراى حق تقدم‌می‌باشد.
دولت‌های اسلامی “اعلامیه اسلامى جهان‌شمول حقوق‌بشر” را در کنفراس کشورهای اسلامی بە تصویب رسانند کە در آنجا نیز این مسئلە حقوق و وظایف بە یکی از دغدەغەهای اصلی آن مبدل گشت. در ابتدای آن اعلامیە آمدە است، ایمان انسان بە خدا كه براى اجراى خواست خداوند بر زمین خلق شده است آنها را بە وظایفی در برابر او و بندگان او متقبل می‌کند، و وظایف و تكالیف‌مان، برحقوق‌مان حق تقدم دارند. همچنین درجایی دیگر می‌نویسد کە عقلانیت به تنهایى و بدون الهام از خداوند قادر نیست راهنمای انسان در زندگى او را به عهده بگیرد و خوراک روحى لازم را تهیه كند. در این اعلامیە از برابری جنسی سخنی به میان نیامدە است و منزلت زن را منزلت الهی دانستە اما حقوق او را همچنان در برابر وظایف او مشخص می‌کند.
کُردپا: با در نظر گرفتن شرایط جنبش ملی کُردستان، آسیب‌شناسی گفتمام حقوق‌بشر در میان احزاب کُرد را چگونه تبیین می‌کنید؟(برخی احزاب را به شکشت در حوزه سیاسی و فرورفتن در لاک حقوق‌بشر متهم می‌کنند).
سعید سنندجی: در اینجا لازم است کە بە این مسئلە اشارە شود کە مقولە حقوق‌بشر جایی را برای تعاریف سیاسی نگذاشتە است.
امروزە احزاب و سازمان‌هایی هستند کە تعاریف سیاسی و حزبی از این مقولە ارائە می‌دهند کە این تعاریف سردرگمی زیادی را برای طرفدارن احزاب از یک طرف و فعالان حقوق‌بشر از طرف دیگر بوجود آوردە است.
احزاب سیاسی کُردستان برای بدست آوردن مطالبات مردم کُردستان سازماندهی شدند با وجود اینکە گرایشات ایدولوژیکی در صدر خواست‌ها و مطالبات مردم نبود، بیشتر احزاب بر این تاکید داشتند کە مطالبات را در قالب سیستم‌های ایدولوژیکی بە دست بیاورند. شاید این در ابتدا اشتباە نبود. چون در آن مرحلە احزاب سیاسی در میان جامعە توانایی مانور سیاسی بیشتری را داشتند. اما امروز فعالیت احزاب سیاسی بیشتر برای بەوجود آوردن سیستمی است کە آنها بتوانند آزادانە فعالیت نمایند و این بە خواست اولیە آنها تبدیل شدە است. و این آزادی را می‌توان بدور از سیستم‌های ایدولوژیکی با مشروعیت بخشیدن بە اعلامیە حقوق‌بشر بدست آورد. بعد از این توضیحات در مورد آسیب‌شناسی عملکرد احزاب سیاسی می‌توان بە موارد زیر اشارە کرد؛ ترجیح منافع گروهی بر منافع جمعی، عدم ارتباط با جامعه، تضعیف فرهنگ انتقادی، بی‌برنامگی و دلسردی مردم از مبارزە‌ی سیاسی، شخصی بودن ماهیت احزاب، مشخص نبودن پایگاه اجتماعی و اقتصادی احزاب، ترویج فرهنگ فرصت‌طلبی، عدم وجود انضباط حزبی و همچنین تعدد و کثرت احزاب سیاسی.
راهکارها را نیز می‌توان اینگونە پیشنهاد داد که؛ گردهمایی سازمان‌یافته این احزاب برای حمایت از برخی مطالبات که از راه‌های قانونی چە در عرصە بین‌اللملی چە در عرصە داخلی می‌تواند بدست بیاید بخش زیادی از این کمبودها را جبران می‌کند. بە عنوان مثال احزاب می‌توانند حلقە واسطە میان جامعە و حکومت‌ها در اولویت‌بندی‌های تقاضاهای اجتماعی باشند و در ارتقای سطح فرهنگ سیاسی و ایجاد هماهنگی و انسجام مبارزە مردم برای بدست آوردن مطالبات‌شان پیشانه‌گیرا عهدەدار باشند.
کُردپا: چه باید کرد که مقوله حقوق‌بشر درکُردستان فقط از زاویه و جنبه‌ی سیاسی نگریسته نشود و بنیادآن برروی فرهنگ نیز گذاشته شود؟
سعید سنندجی: مقولە حقوق‌بشر عبارت است از اعتبار انسان بودن در روابط خود با دیگر افراد جامعه و همچنین با قدرت حاکم، با تضمینات و حمایت‌های لازم، حقوق‌بشر در واقع یعنی آنکه جان و مال و سخن انسان آزاد باشد. حقوق‌بشر یعنی آنکه نتوان کسی را بدون حضور یک هیئت منصفه متشکل از افراد مستقل به مجازات محکوم کرد، یعنی آنکه محکومیت برحسب مقررات قانونی کە با حقوق‌بشر مبادرت دارد صورت گیرد، یعنی آنکه انسان با آرامش خاطر به هر دین و آئین و مسلکی بدونە اینکە مورد خشم جامعە، شخص و یا حکومت‌ها قرار گیرد، ایمان داشتە باشد. روی این اصل بخشی از این حقوق را ما می‌توانم در مقابل همدیگر رعایت کنیم و جە بهتر آنکە ما از خود شروع کنیم و این فرهنگ مدارا و حقوق‌بشری را در جامعە گسترش بدهیم.
کُردپا: شما در اهمیت حقوق کودکان و زنان در کُردستان برای کسانی که پا در وادی فعال حقوق‌بشر می‌نهند،چه راهکار و رهنمودی دارید؟
سعید سنندجی: مسئلە کودکان و زنان و حقوق آنها اهمیت ویژەایی دارد. فرهنگ‌سازی و الگوسازی بهترین شیوە رقابت با نابرابری‌های جنسی می‌باشد، همچنانکە کوشش ما برای تغییر قوانین غیرحقوق‌بشری و جایگزین کردن آنها با قوانین حقوق‌بشری می‌باشد باید این را در نظر داشتە باشیم کە خود نیز با رفتارهای حقوق‌بشری در اشاعە فرهنگ مدارا و حقوق‌بشری برای از میان برداشتن تبعیضات جنسی در خانوادە و اطرافیان تاثیر گذار باشیم و این حقوق را بە فرهنگی اجتماعی تبدیل کنیم.
کُردپا: بنظر شما گزارشات احمد شهید بر روی بهبود حقوق‌بشر در سراسر ایران تأثیر دارد؟ و با توجه به سازوکارهای سازمان ملل، شما رفتن پرونده حقوق‌بشر ایران به شورای امنیت را پیش‌بینی می‌کنید؟
سعید سنندجی: گزارشات آقای شهید در مقاطع مختلف توانستە است اهرم فشاری در روند مواضع و روابط سیاسی، اقتصادی کشورها در برابر ایران باشد اما این گزارشات تاثیر مثبتی را برای شهروندان ایرانی در پی نداشتە است، اگر روابط و سیاست‌های بین‌المللی کشورها بە جایی برسد کە پروندە حقوق‌بشر ایران را بە شورای امینت واگذار کنند آنگاە می‌تواند تأثیرات بیشتری را داشتە باشد.
کُردپا: تکالیف و وظایف یک فعال حقوق‌بشر در کُردستان ایران از منظر شما چه چیزهایی می‌باشد؟
سعید سنندجی: نخستین وظیفه یک فعال حقوق‌بشری کُردستان التزام به بیانیەها و مصوبات حقوق‌بشری است. حدفاصلی یک فعال حقوق‌بشری منافع جامعە بشری باشد. یک فعال حقوق بشری میان رفتار حقوقی خود با یک كنشگر سیاسی تمایز قائل باشد. از موضع اپوزیسیون درگیر مسئلە نشود بلکە از موضع حقوق‌بشری بە مسائل بپردازد. سعی در ایجاد یک فرهنگ کە پایەهای حقوق‌بشری مبنای آن باشند از دیگر وظایف یک فعال حقوق‌بشری است.
آنهایی کە در کُردستان زندگی می‌کنند مسئولیت خطرناکی را بە عهدە دارند و آن این است کە مردم را بە حقوق خود آشنا کنند و تا آنجایی کە خطر جانی در پی ندارد از حقوق دیگران و خود دفاع کنند.
کُردپا: از چگونگی ورود خود به عرصه حقوق‌بشر بگویید؟ و در حال حاظر مستقل به فعالیت می‌پردازید و یا با نهادی همکاری جمعی دارید؟ پیشنهاد شما برای آژانس کُردپا جهت پوشش هرچه بهتر و گسترده‌تر نقض حقوق بشر در کُردستان ایران چیست؟
سعید سنندجی: آشنایی من با مقولە حقوق‌بشر در دوران دانشگاه بە وجود آمد و علاقە من بە این مقولە بنده را مجبور نمود کە در این مورد مطالعاتی را انجام بدهم.
اکنون من با هیچ سازمان و یا نهاد حقوق‌بشری همکاری ندارم . اما با اکثر نهادهای حقوق‌بشری ارتباط دارم.
کُردپا یکی از معدود سایت‌های خبری شرق کُردستان است کە توانستە است طیف وسیعی از اخبار مناطق کُردنشین ایران را پوشش دهد. زحمات کارگزاران این سایت قابل ستایش می‌باشد. قطعا اشکالاتی هم وجود دارد کە فکر می‌کنم بە دلیل کمبود امکانات می‌باشد. و قطعا کارگزاران سایت خود بە آنها اگاهی دارند. اما خواهشی کە من می‌توانم بدان اشارە کنم این است کە گزارشات حقوق‌بشری سایت بە طور مداوم انتشار دادە شود و این گزارشات را در اولویت قرار دهند.
در پایان امیدوارم کە سایت کُردپا بتواند بیشتر از گذشتە در کار خود موفق باشد و اخبار بیشتری را از منطقە مورد پوشش قرار دهد.
